Nastolatki mogą samodzielnie podpisać umowę rachunku bankowego, wpłacać na niego swoje oszczędności i nimi dysponować. Swoboda dziecka w tym zakresie zależy jednak od uznania rodziców.
Promocyjne oprocentowanie wpłaconych środków sięgające 7 proc. rocznie, całkowity brak opłat, założenie konta online w 5 minut – to przykład reklamy jednego z banków. Na pewno wielu czytelników podpisałoby umowę na tak dobrych warunkach, gdyby nie to, że przedstawiona oferta jest skierowana wyłącznie do dzieci.
W erze elektronicznych gadżetów zwykła skarbonka w kształcie świnki jest coraz mniej popularną metodą oszczędzania. Zastępują ją plastikowe karty płatnicze.
Zgoda rodzica
Prawo bankowe pozwala dzieciom na posiadanie rachunków typu oszczędnościowego niezależnie od ich wieku. Własne konto może mieć więc zarówno siedmio-, jak i piętnastolatek. Posiadanie konta nie równa się jednak całkowitej dowolności w wydawaniu zgromadzonych na nim pieniędzy.
Przepisy pozwalają rodzicom na mniejszą lub większą kontrolę w tym zakresie. Zgodnie z art. 58 prawa bankowego małoletni posiadacz rachunku typu oszczędnościowego może po ukończeniu 13 lat swobodnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami, o ile nie sprzeciwi się temu na piśmie jego przedstawiciel ustawowy.
13 lat tyle musi ukończyć dziecko, by móc samodzielnie dysponować pieniędzmi zgromadzonymi na koncie oszczędnościowym
Z przepisu tego wynika przede wszystkim, że do wydawania pieniędzy ulokowanych na własnym koncie bankowym nie są w żadnym przypadku uprawnione dzieci poniżej lat 13. Te, które są starsze, mogą natomiast wydawać pieniądze na zasadach określonych przez ich rodziców lub prawnych opiekunów.
Małoletni, którzy ukończyli 13 lat, mają w pierwszej kolejności prawo samodzielnie zawrzeć umowę rachunku bankowego. Trzeba jednak pamiętać, że taki nastolatek ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Artykuł 18 par. 1 kodeksu cywilnego wymaga więc, aby wcześniej uzyskał on zgodę rodzica na podpisanie umowy, potwierdzoną później jego własnoręcznym podpisem w banku.
Prawo do dysponowania środkami pieniężnymi daje małoletniemu jedynie posiadanie przez niego rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej.
Ograniczona swoboda
Kolejną kwestią jest zakres swobody, jaką ma małoletni w dysponowaniu pieniędzmi ulokowanymi na jego koncie. Przepis art. 58 prawa bankowego stanowi, że przedstawiciel ustawowy może ją ograniczyć przez wyrażenie swojego sprzeciwu w tym zakresie. Sprzeciw może polegać między innymi na czasowym ograniczeniu możliwości wypłaty pieniędzy z konta czy ustaleniu miesięcznego limitu wypłacanych środków (np. 100 zł tygodniowo, 50 zł jednorazowo).
Nie może on jednak sprowadzać się do całkowitego i nieograniczonego w czasie zakazu wpłacania środków, gdyż takie posunięcie całkowicie wypaczałoby sens instytucji pozwalającej małoletnim na posiadanie własnego rachunku bankowego. Sprzeciw musi być wniesiony do banku na piśmie.
W razie gdyby bank zrealizował dyspozycje niezgodnie z zastrzeżeniami rodziców, ponosi on odpowiedzialność za środki i musi je zwrócić.
Dysponowanie pieniędzmi przez dziecko może polegać na samodzielnym dokonywaniu wypłat w kasach banków, bankomatach czy wydawaniu dyspozycji wykonania przelewu przez bank. W pojęciu dysponowania nie mieści się z kolei możliwość samodzielnego dokonywania wpłat na rachunek bankowy przez małoletniego.
Zgodnie z prawem bankowym może to zrobić w jego imieniu tylko przedstawiciel ustawowy. Nie wolno jednak zapominać o pewnych wyjątkach zawartych w art. 21 i 22 kodeksu cywilnego. Nastolatek, który ukończył 13 lat, może, co do zasady bez zgody rodzica, rozporządzać swoim zarobkiem.
Tak samo jest z pieniędzmi, które rodzice przekażą mu do swobodnego użytku. W praktyce więc ograniczenie dotyczące wpłat, wprowadzone przez prawo bankowe, ma marginalne znaczenie.
Płatności kartą
Odrębną kwestią jest korzystanie przez małoletniego z kart płatniczych, które są w ścisłym związku z funkcjonowaniem rachunku bankowego. Umowa o kartę płatniczą jest zawierana odrębnie i na jej podpisanie małoletni musi posiadać również zgodę rodziców. Korzystanie przez dzieci z kart płatniczych może wiązać się jednak z praktycznymi problemami.
Artykuł 20 ust. 1 ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych mówi, że karta płatnicza może być używana wyłącznie przez osobę, której dane identyfikacyjne zostały umieszczone na karcie płatniczej.
W celu potwierdzenia tożsamości osoby dokonującej zakupu sprzedawca może poprosić więc ją o tymczasowy dowód osobisty lub inny dokument pozwalający na potwierdzenie danych. W razie gdy weryfikacja jest niemożliwa, sprzedawca może odmówić realizacji transakcji.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. z 2002 r. nr 169, poz. 1385 z późn. zm.).
