Oznacza to, że zastawnikiem, czyli osobą, na rzecz której ustanawiany jest zastaw rejestrowy, może być osoba fizyczna (Jan Iksiński), osoba prawna (np. spółka akcyjna, taka jak bank) albo podmiot niemający takiego przymiotu (np. spółka jawna). Tak samo zastawcą – czyli tym, kto pozwala ustanowić zastaw na rzecz, którą ma prawo dysponować – może być każdy. Co więcej, nie musi to być dłużnik osobisty z zabezpieczanej umowy, czyli, powiedzmy, pożyczkobiorca. Może nim zostać osoba trzecia, która przez zawarcie umowy zastawniczej staje się dłużnikiem rzeczowym. Tak więc zastaw na zawartości magazynu swojej fabryki może ustanowić ojciec dla zabezpieczenia pożyczki, jaką wziął od swojego teścia syn. Zaletą zastawu jest też jego skuteczność wobec wszystkich. Pozwala on bowiem zastawnikowi zaspokoić się z przedmiotu zastawu bez względu na to, czyją stał się własnością, w dodatku z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami zastawcy.

Wniosek o wpisanie zastawu rejestrowego do rejestru zastawów można złożyć w dowolnym terminie. Data wpisu decyduje o pierwszeństwie zastawu

Tylko w pieniądzu

Zastawem można zabezpieczyć wyłącznie wierzytelności pieniężne. Nie da się więc w ten sposób zagwarantować sobie wydania rzeczy (nie można więc przyjąć zastawu na komplecie srebrnych sztućców po to, żeby zapewnić sobie zwrot psa po wakacjach). Należności w prawidłowo sporządzonej umowie zastawniczej mogą być określone w dowolnej walucie, a więc zarówno w złotych, jak i w juanach. Istotą zastawu rejestrowego jest również to, że nie musi mu towarzyszyć wydanie rzeczy, tak jak w wypadku zastawu zwykłego, uregulowanego w kodeksie cywilnym. Ustanowienie rejestrowego wymaga jednak dokonania dwóch czynności: zawarcia umowy zastawniczej i złożenia wniosku do właściwego sądu. Decydujący o powstaniu zastawu rejestrowego jest bowiem wpis do rejestru zastawów.
Umowa zastawnicza to taka, którą zawiera się o ustanowienie zastawu rejestrowego. Jedną jej stroną jest zastawca, czyli osoba uprawniona do rozporządzenia przedmiotem zastawu, występujący w roli dłużnika. Drugą stroną jest zastawnik, a więc ten, dla czyjego bezpieczeństwa zastaw jest ustanawiany.
Tego rodzaju kontrakt musi być zawarty przynajmniej w zwykłej formie pisemnej. Ustny byłby nieważny. Trzeba w nim określić:
● datę zawarcia umowy zastawniczej,
● imię i nazwisko albo nazwę oraz miejsce zamieszkania, względnie siedzibę i adres zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, o ile nie jest on zastawcą,
● przedmiot zastawu – w sposób odpowiadający jego właściwościom,
● wierzytelność zabezpieczoną zastawem.
Wierzytelność opisuje się przez oznaczenie jej wysokości, a także stosunku prawnego, z którego wynika. Wolno również podać najwyższą sumę zabezpieczenia, jeżeli zabezpieczana jest należność przyszła albo warunkowa, względnie o wysokości nieustalonej w chwili zawarcia umowy zastawniczej. Ta ostatnia ewentualność może się wiązać z przewidywaną zmianą kursu waluty, w jakiej dłużnik będzie płacił wierzycielowi. Wszystkie te elementy są w umowie zastawniczej konieczne. Gdyby któregokolwiek zabrakło, umowa byłaby nieważna.

Przedmiot zastawu

Tym, co jest zastawiane, mogą być rzeczy ruchome i – co do zasady – zbywalne prawa majątkowe. Do tych ostatnich należą wierzytelności (można zastawić należność, jaką inna osoba jest winna zastawcy za sprzedany przez niego dom). Mogą to być również prawa na dobrach niematerialnych, takich jak prawo ochronne na znak towarowy albo prawa wynikające z papierów wartościowych. Zastaw nie może zostać ustanowiony na nieruchomości.
Ustanowienie zastawu rejestrowego nie wymaga wydania przedmiotu zabezpieczenia. Dla zastawcy ma to tę zaletę, że może nadal swojej rzeczy używać. Zamiast tego następuje wpis do rejestru zastawów prowadzonego przez 11 sądów rejonowych. Bez tej czynności nie ma mowy o powstaniu zastawu rejestrowego. Do wpisu potrzebny jest wniosek zastawnika lub zastawcy. Składa się go na urzędowych formularzach RZ-1. Druki są dostępne w siedzibach sądów prowadzących rejestr, a także na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Do wniosku dołącza się umowę zastawniczą. Może to być również umowa, z której wynika nabycie przedmiotu zastawu wraz z zastawem rejestrowym. Dzieje się tak np. wtedy, kiedy ktoś kupił obciążony samochód. Wolno również dołączyć umowę dotyczącą nabycia udziału we współwłasności przedmiotu zastawu. Można także dołączyć do wniosku o wpis do rejestru zastawów dowód nabycia wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym lub jej części.
Opłaty sądowe
Opłatę za wpisy można wnieść w znaczkach opłaty sądowej w kasie. Wolno też przelać stosowną kwotę na rachunek bankowy sądu. 200 zł kosztuje wpisanie zastawu rejestrowego do rejestru zastawów, 100 zł płaci się za zmianę wpisu, a 50 zł za wykreślenie zastawu.
Podstawa prawna
Ustawa z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. z 2009 r. nr 67, poz. 569 z późn. zm.).