Celem prowadzenia działalności gospodarczej jest osiągnięcie możliwie największego zysku. Jedni przedsiębiorcy generują go poprzez produkcję i sprzedaż towarów, inni przez świadczenie konkurencyjnych usług. W każdej działalności gospodarczej sposobem pozwalającym na oszczędności jest zmniejszenie lub też unikanie obciążeń podatkowych. Praktyka ta nie jest zabroniona, pod warunkiem że właściciel przedsiębiorstwa korzysta z legalnych ulg podatkowych. Gorzej, gdy w celu uzyskania korzyści fiskalnych prowadzi działalność pod cudzym szyldem. Tego rodzaju działalność może zostać uznana za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.

Pod cudzym szyldem

Czyn zabroniony polegający na firmanctwie określa art. 55 kodeksu karnego skarbowego. W paragrafie 1 przewiduje on, że posługiwanie się cudzym imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą w celu zatajenia faktu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności jest przestępstwem, jeśli naraża to podatek na uszczuplenie.
Przestępstwo z art. 55 k.k.s. może popełnić jedynie podatnik prowadzący działalność gospodarczą, a więc osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu (art. 7 Ordynacji podatkowej). Z kolei obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (art. 4 Ordynacji podatkowej).
Za firmanctwo mogą odpowiadać nie tylko przedsiębiorcy prowadzący działalność na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej czy kodeksu spółek handlowych. Reżimowi k.k.s. podlegają także przedsiębiorcy działający na podstawie prawa bankowego czy ustawy o działalności ubezpieczeniowej.

Uszczuplenie należności

Podatnik wykorzystujący cudzą działalność do osiągnięcia przywilejów podatkowych jest nazywany firmantem. Z kolei podmiot, który pozwolił na używanie swojego imienia, nazwiska, nazwy lub firmy jest nazywany firmującym.
Zachowanie firmanta może przybierać dwie postacie. Pierwsza polega na nieujawnieniu właściwemu organowi podatkowemu faktu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Druga może polegać na zatajeniu rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej, np. prawdziwej wielkości obrotów finansowych.
Aby doszło do popełnienia przestępstwa skarbowego, musi dojść do jednoczesnego narażenia Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku. Narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej czynem zabronionym jest to spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia. Oznacza to, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest wysoce prawdopodobne, choć nie musi wcale nastąpić. Z drugiej strony należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym jest to wyrażona liczbowo kwota pieniężna, od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub w części osoba zobowiązana uchyliła się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.

Rodzaje kar

Odpowiedzialność firmanta jest uzależniona od wysokości kwoty podatku narażonego na uszczuplenie. Zasadniczo podlega on karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości (tzn. w czasie popełnienia czynu nie przekraczała dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia – w 2011 r. wynosi ono 1386 zł), sprawca czynu z art. 55 par. 1 k.k.s. podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (art. 55 par. 2 k.k.s.). Najniższą odpowiedzialność ponosi firmant. Gdy kwota podatku nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 55 par. 2 k.k.s.). Oznacza to, że będzie ona wymierzona kwotowo od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Co ważne w stosunku do podatnika skazanego za przestępstwo firmanctwa można orzec środek karny w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej na okres od roku do lat 5.
Odpowiedzialność karna za firmanctwo
● kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 3 (lub obie kary łącznie) – jeżeli firmant naraża podatek na uszczuplenie przekraczające 277 200 zł
● kara grzywny do 720 stawek dziennych – firmant naraża podatek na uszczuplenie od 6930 zł do 277 200 zł
● kara grzywny za wykroczenie skarbowe – firmant naraża podatek na uszczuplenie nie przekraczające 6930 zł
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2005 r. z nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Ustawa z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. 2007 r. nr 111 poz. 765 z późn. zm.).