Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnie, czy rozmowy oskarżonego z jego obrońcą mogą być podsłuchiwane przez policję.
Skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie podsłuchów wniósł Krzysztof Pierścionek, popiera ją Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Podsłuchiwanie rozmów adwokatów z oskarżonymi umożliwia ustawa o policji. Jej art. 19 pozwala gromadzić materiały pochodzące z kontroli operacyjnej dokumentującej kontakty oskarżonego z obrońcą. Mogą one być dołączone do akt postępowania karnego.
Wystarczy sama możliwość
Zdaniem HFPC już sama ewentualność zastosowania podsłuchu podczas rozmów obrońcy z oskarżonym powoduje, że w konkretnej sprawie prawo do obrony może mieć charakter pozorny. Przepisy wciąż nie gwarantują, że materiał dokumentujący kontakty oskarżonego z obrońcą, nie będzie wykorzystany w postępowaniu karnym.. Ustawodawca nie przewidział procedury zniszczenia tych materiałów, w sytuacji gdy okażą się one niezbędne dla prowadzenia postępowania karnego. Policja ma wtedy wręcz obowiązek przekazania prokuratorowi wszystkich materiałów zgromadzonych podczas kontroli.
Skarżącemu w chwili wniesieni skargi nie przysługiwało prawo żądania ich zniszczenia. Obecnie jest inaczej, ale i dzisiejsze prawo wystąpienia z określonym wnioskiem dopiero po przekazaniu materiałów prokuratorowi – zdaniem fundacji – nie gwarantuje obywatelowi, że jego rozmowy z obrońcą nie zostaną wykorzystane w postępowaniu karnym.
Najgroźniejsze przestępstwa
Kontrola operacyjna jest niejawna. Polega na kontrolowaniu treści korespondencji, zawartości przesyłek czy stosowaniu podsłuchów. Można ją stosować tylko przy niektórych przestępstwach. Decyzję o jej stosowaniu podejmuje sąd okręgowy na pisemny wniosek komendanta głównego policji, złożony po uzyskaniu zgody prokuratora generalnego albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu zgody prokuratora okręgowego. Wyjątkowo może ją zarządzić komendant główny policji lub komendant wojewódzki policji po uzyskaniu zgody prokuratora, np. gdy istnieje ryzyko zniszczenia dowodów przestępstwa. Ale nawet w takich przypadkach zgodę ten rodzaj podsłuchiwania musi wyrazić sąd.
Po kontrolę operacyjną może sięgać nie tylko policja, ale też Straż Graniczna, kontrola skarbowa, Żandarmeria Wojskowa, ABW, CBA, Kontrwywiad i Wywiad Wojskowy.
Naruszenie tajemnicy
Podsłuchiwanie rozmów adwokatów z oskarżonymi narusza prawo do obrony gwarantowane w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z nim każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania karnego. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Zadaniem obrońcy jest reprezentowanie mocodawcy w sposób, który pozwala mu na działanie na korzyść oskarżonego. Każdy rodzaj pozbawienia lub ograniczenia możliwości swobodnego kontaktu oskarżonego z obrońcą utrudnia zdobywanie informacji o postępowaniu i kształtowanie właściwej linii obrony – wskazuje fundacja w swej opinii.
Stosowanie podsłuchu wobec obrońcy oznacza także naruszenie tajemnicy obrończej związanej z wykonywaniem zawodu adwokata. Przepisy postępowania zakazują przesłuchiwania obrońcy co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę oraz adwokata w zakresie jego kontaktu z zatrzymanym.
Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Rybacki przeciwko Polsce uznał, że prawo do swobodnej, szczerej i nieobserwowanej przez osoby trzecie komunikacji z obrońcą jest istotnym elementem prawa do obrony w demokratycznym państwie. Natomiast w wyroku w sprawie Campbell i Fell przeciwko Wielkiej Brytanii ETPC stwierdził, że znaczenie oferowanej przez obrońcę pomocy uległoby zmniejszeniu, w sytuacji gdy adwokat nie miałby możliwości porozumiewania się ze swoim klientem i udzielania mu poufnych wskazówek bez jakiejkolwiek kontroli.
Ważne!
Każdy rodzaj ograniczenia możliwości swobodnego kontaktu oskarżonego z obrońcą utrudnia kształtowanie właściwej linii obrony w postępowaniu karnym