TEZA Autonomia postępowania karnego i administracyjnego przy jednoczesnym braku związania w sprawie administracyjnej wyrokiem umarzającym warunkowo postępowanie karne oznacza, iż organy administracji publicznej nie są zwolnione od przeprowadzania wszelkich dowodów mogących mieć znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności administracyjnej innego podmiotu niż obarczony odpowiedzialnością karną.
STAN FAKTYCZNY
Organ cofnął przedsiębiorcy zezwolenie na sprzedaż alkoholu. Uzasadniając decyzję, wskazano, że uzyskane orzeczenie sądu karnego potwierdzało fakt sprzedaży alkoholu osobom nieletnim i tym samym naruszenie przez ekspedientkę zasad ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Organ stwierdził, iż przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą za pomocą osób trzecich ponosi ryzyko z tym związane i obciążają go konsekwencje działań osób, którymi się posługuje. Nie ma przy tym znaczenia to, czy przedsiębiorca ponosi winę za dokonanie w jego sklepie sprzedaży alkoholu nieletniemu. Wystarczającą i jedyną przesłanką cofnięcia zezwolenia jest ustalenie, że taka sprzedaż została dokonana, co oznacza, że naruszone zostały zasady sprzedaży napojów alkoholowych.
W skardze do WSA przedsiębiorca podnosił m.in., że organy obu instancji pominęły okoliczność, że sklep jest monitorowany, a to wykazałoby, czy naprawdę nieletni kupili piwo w jej sklepie. WSA oddalił skargę przedsiębiorcy. W skardze kasacyjnej podnoszono m.in., że organ nie dopuścił dowodu w postaci zapisów z kamer znajdujących się w sklepie przedsiębiorcy, co pozwoliłoby jednoznacznie wyjaśnić wątpliwości w sprawie.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę kasacyjną. Za trafne uznał zastrzeżenia dotyczące wadliwości postępowania administracyjnego związane z zaniechaniem uwzględnienia stanowiska strony dotyczącego przeprowadzenia dowodu z nagrań kamer przemysłowych zainstalowanych w sklepie. Nagrania z kamer przemysłowych mieszczą się w granicach pojęcia środka dowodowego w procedurze administracyjnej. W postępowaniu administracyjnym dopuszczalne są środki dowodowe „nienazwane”, jeżeli mogą się przyczynić do wykrycia prawdy obiektywnej – w tym np. nagrania, filmy itp. Odtworzenie w postępowaniu administracyjnym nagrań pochodzących z zapisu uzyskanego za pomocą kamer zainstalowanych w sklepie skarżącej przez organy administracji publicznej nie byłoby zatem sprzeczne z prawem.
Sąd wskazał, że organy administracji nie przeprowadziły dowodu z odtworzenia nagrań uzyskanych z kamer monitorujących sklep mogących mieć znaczenie – obok innych dowodów – dla oceny przebiegu zdarzeń w tej placówce handlowej i nie podały, z jakich powodów tak postąpiły. Zdaniem NSA z niezrozumiałych względów przyjęto bezsporność w sprawie okoliczności sprzedaży nieletnim alkoholu w sklepie przedsiębiorcy. Sąd kasacyjny dodał, że WSA nie wyciągnął prawidłowych wniosków, rozważając relację zachodzącą między postępowaniem administracyjnym dotyczącym cofnięcia zezwoleń na sprzedaż alkoholu przedsiębiorcy a postępowaniem karnym, w którym wydano wyrok umarzający warunkowo postępowanie wobec pracownika przedsiębiorcy. W obu postępowaniach znaczenie determinujące dla ich wyniku miało ustalenie faktu sprzedaży nieletnim alkoholu. Nie oznacza to jednak możliwości pominięcia, że postępowania te różniły się pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Odrębność tych postępowań przy braku związania w sprawie administracyjnej wyrokiem umarzającym warunkowo postępowanie karne oznacza, iż organy administracji publicznej nie były zwolnione, mimo wyroku w sprawie karnej, od przeprowadzania wszelkich dowodów mogących mieć znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności administracyjnej podmiotu innego niż obarczonego odpowiedzialnością karną. Wyczerpujące postępowanie dowodowe, w granicach wynikających z k.p.a., było mimo wyroku zapadłego w sprawie karnej nie tylko dopuszczalne, ale i konieczne. Nie jest w mocy organu administracji publicznej kwestionowanie przyjęcia przez sąd karny popełnienia konkretnego przestępstwa, ale to zupełnie coś innego niż konieczność uwzględnienia samodzielności i niezależności organu administracji publicznej w przeprowadzaniu postępowania dowodowego.
NSA nie zgodził się z kierunkiem orzecznictwa przyjmującym przy zbiegu postępowań takim, jak w niniejszej sprawie, brak możliwości po wydaniu wyroku w sprawie karnej odrębnego ustalania w postępowaniu administracyjnym istotnych dla jego wyniku faktów. Organy administracji winny z należną powagą rozważyć okoliczność wydania wyroku w sprawie karnej oraz przeprowadzone w niej dowody, ale pozbawienie możliwości odrębnego ustalania istotnych faktów w postępowaniu administracyjnym nie ma podstawy w przepisach prawa i prowadziłoby do złamania elementarnych zasad i gwarancji procesowych wynikających z przepisów ogólnego postępowania administracyjnego.
Wyrok NSA z 3 lutego 2011 r., sygn. akt II GSK 54/10.
Opinia
dr Michał Kowalski
asystent sędziego NSA
Konsekwencją sprzedaży alkoholu nieletniemu może być przeprowadzenie dwóch odrębnych postępowań – karnego i administracyjnego. W niniejszej sprawie postępowanie karne dotyczyło sprzedawcy, zaś postępowanie administracyjne samego przedsiębiorcy. Ustalenia poczynione w toku postępowania karnego zakończonego wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie nie zwalniają organu prowadzącego postępowanie w sprawie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych od obowiązku przeprowadzenia postępowania dowodowego z poszanowaniem zasad wynikających z ogólnego postępowania administracyjnego. W tym zakresie organ powinien dopuścić wszystkie dowody, które mogą przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie są sprzeczne z prawem. W tym także dopuszczalne jest skorzystanie z nagrania monitoringu zainstalowanego w punkcie sprzedaży alkoholu.