Enumeratywnie wymieniony w art. 93 ust. 1 katalog przesłanek umożliwiających unieważnienie postępowania o zamówienie publiczne ma charakter zamknięty co oznacza, że zamawiający w żadnym innym przypadku i z innych powodów niż zawarte we wskazanym przepisie nie może unieważnić wszczętego postępowania.

Merytoryczne uzasadnienie

Przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych (PZP) nakładają na zamawiającego
(art. 93 ust. 3 Prawa zamówień publicznych) obowiązek przekazania wykonawcom, którzy uczestniczyli w postępowaniu o zamówienie publiczne informacji o jego unieważnieniu. Zamawiający zobowiązany jest do podania uzasadnienia faktycznego i prawnego.
Na podstawie obowiązujących przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych nie jest możliwe unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego bez podania przyczyny.
Zamawiający nie może ograniczać uzasadnienia merytorycznego jedynie do zacytowania przepisu ustawy PZP na podstawie, którego podjęta została decyzja o unieważnieniu postępowania. Za niezbędne należy uznać podanie w informacji kierowanej do wykonawców precyzyjnego i wyczerpującego uzasadnienia wskazującego na zaistnienie okoliczności obligujących zamawiającego do unieważnienia prowadzonego postępowania o zamówienie publiczne.
Należy zauważyć, że z brzmienia art. 93 ust. 1 wynika obowiązek unieważnienia postępowania w sytuacji gdy zachodzi co najmniej jedna z okoliczności zawartych we wskazanym przepisie. Ustawodawca w zakresie unieważnienia postępowania nie zostawił zamawiającemu możliwości fakultatywnego podejmowania decyzji – zaistnienie okoliczności zawartych w art. 93 ust. 1 skutkuje unieważnieniem postępowania.
Uzasadnienie decyzji o unieważnieniu postępowania musi odnosić się do okoliczności wskazanych w art. 93 ust. 1 precyzując fakt ich zaistnienia. Brak uzasadnienia merytorycznego, które legło u podstaw unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego może stanowić podstawę do wniesienia odwołania.

Unieważnienie bez oceny

W praktyce udzielania zamówień publicznych zdarzają się sytuacje, iż zamawiający otrzymuje oferty, które przekraczają jego możliwości finansowe. Wiedza, iż złożone oferty opiewają na kwoty zbyt wysokie w stosunku do możliwości finansowych zamawiającego uzyskiwana jest niejednokrotnie niezwłocznie po otwarciu złożonych ofert. Część zamawiających unieważnia wówczas postępowanie powołując się na przesłankę zawartą w art. 93 ust. 1 pkt. 4 (cena najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, chyba że zamawiający może zwiększyć tę kwotę do ceny najkorzystniejszej oferty).
Warto jednak zauważyć, że unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego bez dokonania analizy złożonych ofert może utrudnić przeprowadzenie kolejnego zamówienia. Wskazać bowiem należy na przesłanki zawarte w art. 62 ust. 1 pkt. 1 lub art. 67 ust. 1 pkt. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych. Przywołane przepisy umożliwiają udzielenie zamówienia publicznego w trybie negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki w okolicznościach, których zaistnienie można wykazać jedynie po przeprowadzeniu oceny ofert w uprzednio przeprowadzonych postępowaniach o zamówienie publiczne.
W konsekwencji zasadne z praktycznego punktu widzenia jest przeprowadzenie oceny ofert nawet w przypadku gdy cena realizacji zamówienia przedstawiona w złożonych ofertach przekracza możliwości zamawiającego.

Istotne okoliczności

Unieważnienie postępowania z powodów wskazanych w art. 93 ust. 1 pkt. 6 (tj. wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć) jest możliwe gdy łącznie spełnione zostaną wszystkie przesłanki zawarte we wskazanym przepisie.
Po pierwsze musi nastąpić istotna zmiana okoliczności, po drugie – musi ona powodować, że realizacja zamówienia nie jest już w interesie publicznym, po trzecie zamawiający nie mógł przewidzieć zaistnienia okoliczności wskazanych w przesłance pierwszej i drugiej przed wszczęciem postępowania. Tak złożone sformułowanie przepisu zawartego w art. 93 ust. 1 pkt. 6 ma na celu uniemożliwienie zamawiającemu unieważniania wszczętego postępowania z mało istotnych powodów.
Przesłanka zawarta w art. 93 ust. 1 pkt. 6 zachodzi przykładowo gdy zamawiający ogłosił postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego:
• na zakup sprzętu medycznego przeznaczonego na wyposażenie szpitala powiatowego. Po ogłoszeniu postępowania zamawiający uzyskał informację, że sprzęt objęty przedmiotem zamówienia zostanie ufundowany przez sponsora (np. fundację). Dalsze prowadzenie postępowania bezsprzecznie nie leży w interesie publicznym,
• przedmiotem którego był remont odcinka drogi gminnej. Tymczasem w wyniku wiosennych powodzi droga została uszkodzona w stopniu, który w opinii ekspertów czyni bez celowym jej remont gdyż drogę należy zbudować od nowa. W tej sytuacji zamawiający może unieważnić prowadzone postępowanie, gdyż udzielenie zamówienia na remont jest bezcelowe a koniecznym jest ogłoszenie postępowania na budowę nowej drogi.

Wada i zawarcie umowy

Zgodnie z art. 93 ust. 1 pkt. 7 Prawa zamówień publicznych, postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego można unieważnić gdy obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie nie podlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Ustawodawca nie sprecyzował jednoznacznie jakie wady należy uznać za uniemożliwiające zawarcie nie podlegającej unieważnieniu umowy.
Z całą pewnością za takie należy uznać wszystkie okoliczności wskazane w art. 144 ust. 1 Prawa zamówień publicznych.
Przykładowo za wady uniemożliwiające zawarcie ważnej umowy należy uznać sytuacje w których:
• zamawiający nie przekazał ogłoszenia o wszczętym zamówieniu do publikacji odpowiednio w Biuletynie Zamówień Publicznych lub Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich,
• zamawiający prowadził postępowanie w trybie zapytania o cenę z naruszeniem przepisów ustawy PZP.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 113 poz. 759 z późn. zm.)

Katarzyna Pazdyka