Jeszcze zanim sąd wyda wyrok, wierzyciel ma prawo domagać się zabezpieczenia roszczeń. W każdej sprawie cywilnej, którą rozpoznaje sąd powszechny lub polubowny, może zażądać zajęcia ruchomości lub ustanowienia hipoteki.
Zabezpieczenie roszczenia pieniężnego na przykład przez zajęcie ruchomości zobowiązanego, obciążenie jego nieruchomości hipoteką bądź ustanowienie zakazu zbywania jej ma zabezpieczyć interesy wierzyciela.
Pozwoli uniknąć takiej sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się wyroku sądu nie będzie można wyegzekwować zasądzonego roszczenia, ponieważ zobowiązany do zapłaty zdążył wyzbyć się majątku bądź w istotny sposób go obciążył.
Do takiej ucieczki dłużnika z majątkiem dochodzi często szczególnie wówczas, gdy postępowanie w konkretnej sprawie przed sądem toczy się długo.

W każdej sprawie cywilnej

Dlatego udzielenia zabezpieczenia można domagać się w każdej sprawie cywilnej rozpoznawanej przez sąd lub sąd polubowny, zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego toku, czyli aż do zakończenia postępowania przed sądem drugiej instancji lub w toku rozpoznawania nadzwyczajnego środka prawnego, jakim np. może być postępowanie ze skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia lub ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Gdy jeszcze przed wszczęciem postępowania sąd orzeknie o zabezpieczeniu, to wówczas w wyznaczonym przez sąd terminie uprawniony musi złożyć pozew, a w razie dochodzenia roszczenia w trybie nieprocesowym – wniosek. Jeżeli nie dopełni tego obowiązku, to zabezpieczenie upadnie.
Natomiast z takim żądaniem po uzyskaniu tytułu wykonawczego uprawniony ma prawo wystąpić tylko wówczas, gdy chce zabezpieczyć roszczenie o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Co zawiera wniosek

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia może złożyć każda strona lub uczestnik postępowania pod warunkiem, że uprawdopodobni swoje roszczenie oraz interes prawny. Aby uprawdopodobnić roszczenie, musi wskazać fakty, które potwierdzają, że jest ono wiarygodne i rzeczywiście istnieje. Natomiast składając wniosek o zabezpieczenie, nie trzeba tego roszczenia udawadniać, ponieważ to nastąpi dopiero później, już w trakcie toczącego się procesu przed sądem.
Interes prawny istnieje wówczas, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Natomiast przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględnia interesy stron lub uczestników postępowania w taki sposób, aby uprawnionemu zabezpieczyć należytą ochronę prawną, natomiast zobowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
Zabezpieczenie polega na udzieleniu tymczasowej ochrony prawnej i dlatego nie może prowadzić do zaspokojenia roszczenia. Na przykład Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie zajmuje stanowisko, że niedopuszczalne jest zabezpieczenie powództwa o eksmisję z gruntu przez zakazanie pozwanemu uprawy ziemi, o którą toczy się spór (np. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 listopada 1962 r. w sprawie sygn. akt I CZ 150/62 opublikowanym w OSNCP nr 10 z 1963 r. poz. 233. Wniosek o zabezpieczenie majątku dłużnika rozpoznaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji, a zgłoszony w toku postępowania sąd tej instancji, w której sprawa toczy się z wyjątkiem SN.
PRZYKŁAD
Występując z wnioskiem, trzeba uprawdopodobnić roszczenie
Aby uprawdopodobnić istnienie roszczenia, nie wystarczy wytoczyć powództwo i żądać zasądzenia go. Wykazać prawdopodobieństwo trzeba np. za pomocą takich niesformalizowanych środków, jak: pisemne oświadczenie osób trzecich, nieformalne przesłuchanie stron lub świadków, okazanie dokumentów. Można też powołać się na zamiar sprzedaży majątku przez zobowiązanego, zaprzestanie przez niego prowadzenia działalności gospodarczej, wszczęcie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego, wystąpienie zagrożenia upadłością lub nieznane miejsce pobytu.
Uprawdopodabniając roszczenie o zaniechanie naruszeń prawa do znaku towarowego, należy powołać się na prawo, które przysługuje wnioskodawcy, i wskazać, że zobowiązany produkuje produkty oznakowane w sposób podobny i w ten sposób dopuszcza się naruszenia.
Podstawa prawna
Art. 730 – 731 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).