Wszyscy radni jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtowie i burmistrzowie miast mają jeszcze miesiąc na złożenie informacji o posiadanym majątku. Od tej kadencji niezłożenie oświadczenia majątkowego w dodatkowo wyznaczonym terminie przez radnego lub wójta będzie równoznaczne z wygaszeniem mandatu lub utratą zajmowanej funkcji
Jeszcze tylko miesiąc mają samorządowcy na złożenie oświadczeń majątkowych za ubiegły rok. Termin na ich złożenie upływa 30 kwietnia. Informacja o stanie majątkowym wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast dotyczy ich majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Niezłożenie oświadczenia majątkowego w tym terminie dla szefa gminy czy radnego może się wiązać z utratą mandatu. Przed zastosowaniem tej sankcji będzie należało wezwać zainteresowanego do jego złożenia. Po bezskutecznym upływie terminu radny będzie tracił swój mandat.

Co w informacji

Osoba składająca oświadczenie majątkowe określa w nim przynależność poszczególnych składników majątkowych, dochodów i zobowiązań do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie majątkowe wraz z kopią swojego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą składają w dwóch egzemplarzach:
● radny – przewodniczącemu rady gminy,
● wójt, przewodniczący rady gminy – wojewodzie,
● zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta – wójtowi.
Wojewoda i przewodniczący rady gminy przekazują wójtowi kopie oświadczeń majątkowych, które im złożono.
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast, jak również radni składają pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od złożenia ślubowania. Kolejne oświadczenia majątkowe są składane przez wskazane osoby co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego oraz na dwa miesiące przed upływem kadencji. Z kolei zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta składają pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od powołania na stanowisko lub od dnia zatrudnienia. Do pierwszego oświadczenia majątkowego osoby, o których mowa, musiały dołączyć informację o sposobie i terminie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli prowadziły ją przed dniem powołania lub zatrudnienia. Również i w tym przypadku kolejne oświadczenia majątkowe są składane co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego oraz w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę.

Kontrola i analiza

Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonują osoby, którym złożono oświadczenie majątkowe. Oznacza to, że w przypadku radnych będzie to przewodniczący rady gminy. Z kolei oświadczenie przewodniczącego rad oraz wójta przeanalizuje wojewoda. Wójt natomiast skontroluje oświadczenie swojego zastępcy czy sekretarza gminy. Zgodnie z przepisami osoby, którym złożono oświadczenie majątkowe, przekazują jeden egzemplarz urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe. Oświadczenie majątkowe przechowuje się przez sześć lat.
Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonuje również urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe. Analizując oświadczenie majątkowe, urząd skarbowy uwzględnia również zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) małżonka osoby składającej oświadczenie. Podmiot dokonujący analizy jest uprawniony do porównania treści analizowanego oświadczenia majątkowego oraz załączonej kopii zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) z treścią uprzednio złożonych oświadczeń majątkowych oraz z dołączonymi do nich kopiami zeznań o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT).
Organy analizujące oświadczenie nie mogą przekazywać swoich funkcji. Nie ma również możliwości rozszerzenia analizy i kontroli oświadczeń przez podmioty nieupoważnione do tego ustawowo, np. radę gminy. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 23 września 2004 r. w sprawie OSK 720/2004 („Gazeta Prawna” 2007/32 str. B4). NSA wskazał, że obecnie obowiązujące przepisy nie dają radzie gminy prawnych możliwości ingerowania w jakikolwiek sposób w czynności wojewody podejmowane w zakresie analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym wójta i nie zezwalają na weryfikowanie informacji przekazanych w trybie art. 24h ustawy o samorządzie gminnym. Oznacza to zdaniem sądu, że w przypadku burmistrzów organem, któremu przedstawia się oświadczenie majątkowe, jest wojewoda. Wojewoda jest więc organem upoważnionym przez ustawę do przeprowadzenia analizy co do przedstawionych informacji. Zdaniem NSA wobec tego, iż kompetencja ta przysługuje wyłącznie wojewodzie, analizy informacji zawartych w oświadczeniu majątkowym burmistrza nie może przeprowadzić ani rada, ani też komisja rewizyjna. Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił również, że takiej możliwości nie stwarza radzie art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym powierzający radzie wyłącznie ustalanie wynagrodzenia wójta.
W przypadku podejrzenia, że osoba składająca oświadczenie majątkowe podała w nim nieprawdę lub zataiła prawdę, podmiot dokonujący analizy oświadczenia występuje do dyrektora urzędu kontroli skarbowej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie z wnioskiem o kontrolę określonego oświadczenia majątkowego. W przypadku odmowy wszczęcia kontroli podmiotowi, który złożył wniosek w tej sprawie, przysługuje odwołanie do generalnego inspektora kontroli skarbowej.



Kary za brak oświadczenia

Dotychczas niezłożenie oświadczenia majątkowego w terminie przez radnego powodowało utratę diety do czasu złożenia oświadczenia lub informacji. Z kolei wójt czy skarbnik gminy tracił wynagrodzenie za okres od dnia, w którym powinny być złożone oświadczenie lub informacja, do dnia złożenia oświadczenia lub informacji.
Od tej kadencji zmieniają się jednak sankcje za niezłożenie oświadczenia majątkowego. Zgodnie z ustawą z 5 września 2008 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 180, poz. 1111) niezłożenie oświadczenia majątkowego przez radnego lub wójta będzie powodowało wygaśnięcie mandatu. Taka sankcja będzie możliwa, ale pod pewnym warunkiem. Nowelizacja samorządowej ustawy ustrojowej wprowadza przepis, zgodnie z którym jeżeli oświadczenie majątkowe nie zostanie złożone w ciągu 30 dni od złożenia ślubowania, corocznie do 30 kwietnia lub na dwa miesiące przed upływem kadencji, to wówczas organ, któremu powinno się złożyć oświadczenie majątkowe, czyli przewodniczący rady gminy, wojewoda lub wójt w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu będzie wzywał osobę, która nie złożyła oświadczenia, do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten będzie liczony od dnia skutecznego dostarczenia wezwania. Dopiero niezłożenie oświadczenia w tym dodatkowym terminie będzie się wiązało z utratą mandatu. Równocześnie niezłożenie oświadczenia przez zastępcę wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osobę zarządzającą i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osobę wydającą decyzje administracyjne w imieniu wójta skutkuje utratą ich wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie, do dnia złożenia oświadczenia. To jednak nie wszystko. Jeżeli sekretarz gminy lub skarbnik gminy nie złożą w terminie oświadczenia majątkowego, rada gminy odwołuje ich, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia. W przypadku zastępcy wójta, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta właściwy organ odwoła ich albo rozwiąże z nimi umowę o pracę najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia.
Należy również podkreślić, że naruszenie przez wójta gminy przepisu art. 24h ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym wójt jest zobowiązany do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym, nie jest tożsame i nie stanowi naruszenia prawa przez gminę, uzasadniającego skorzystanie przez premiera z uprawnień do odwołania wójta na podstawie art. 96 ust. 2 ustawy. Takie rozumienie przepisów potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 1 czerwca 2005 r. (II SA/Wa 211/2005, LexPolonica nr 1182589). W uzasadnieniu orzeczenia WSA wyjaśnił, że zgodnie z art. 96 ustawy o samorządzie gminnym jeżeli powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku – występuje z wnioskiem do prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta. W przypadku odwołania wójta prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję. W ocenie WSA wskazany przepis dotyczy wyłącznie sytuacji, w której wójt jako organ wykonawczy gminy, w ramach działalności gminnej realizuje zadania publiczne w sposób niezgodny z prawem. Tymczasem zdaniem WSA realizacja obowiązku nałożonego przez art. 24 obliguje do złożenia przez wójta oświadczenia majątkowego i dotyczy wójta jako osoby fizycznej, a nie wójta jako organu wykonawczego gminy.

Dane o majątku

Oświadczenie majątkowe składane przez przedstawicieli władz jednostek samorządu terytorialnego musi zawierać informacje o:
● zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub od komunalnej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych,
● dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu,
● mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 tys. zł,
● zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 tys. zł, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.
Osoba składająca oświadczenie majątkowe określa w nim przynależność poszczególnych składników majątkowych, dochodów i zobowiązań do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości. Informacje te dostępne są na stronach internetowych właściwych urzędów gminy, starostw powiatowych czy urzędów marszałkowskich.



Oświadczenia w powiatach

Podobnie jak w gminach, również w powiatach radny, członek zarządu powiatu, sekretarz powiatu, skarbnik powiatu, kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu starosty są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie majątkowe dotyczy ich majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie przedstawicieli władz powiatu zawiera te same informacje co oświadczenia przedstawicieli władz samorządu gminnego. Są one również analizowane i kontrolowane w taki sam sposób jak w przypadku gminy.
Oświadczenie majątkowe wraz z kopią swojego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą składają w dwóch egzemplarzach:
● radny – przewodniczącemu rady powiatu,
● starosta, przewodniczący rady powiatu – wojewodzie,
● wicestarosta, członek zarządu powiatu, sekretarz powiatu, skarbnik powiatu, kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu starosty – staroście.
Wojewoda i przewodniczący rady powiatu przekazują staroście kopie oświadczeń majątkowych, które im złożono. Radny powiatu, tak samo jak ma to miejsce w przypadku radnych gmin, składa pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia złożenia ślubowania. Kolejne oświadczenia majątkowe są składane przez radnego co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego, oraz na dwa miesiące przed upływem kadencji.
Z kolei członek zarządu powiatu, sekretarz powiatu, skarbnik powiatu, kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu starosty składają pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia wyboru lub powołania na stanowisko albo od dnia zatrudnienia. Kolejne oświadczenia majątkowe są składane przez nich co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego, oraz w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę.
Jeżeli terminy na złożenie oświadczenia majątkowego nie zostaną dotrzymane, odpowiednio, przewodniczący rady powiatu, wojewoda lub starosta w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożyła oświadczenia do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania.

Obowiązki w województwach

Podobnie jak w gminach i powiatach, również radny, członek zarządu województwa, skarbnik województwa, kierownik wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa składają oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Zakres informacji i zasady obowiązujące przy składaniu oświadczeń majątkowych przez przedstawicieli samorządu województwa są takie same jak w samorządzie gmin i powiatów.
Radny województwa tak samo jak radni niższych szczebli samorządu terytorialnego składa pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od złożenia ślubowania. Kolejne oświadczenia majątkowe są składane przez radnego co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego, oraz na dwa miesiące przed upływem kadencji. Z kolei członek zarządu województwa, skarbnik województwa, kierownik wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa składają pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia wyboru lub powołania na stanowisko albo od dnia zatrudnienia. Również w tym przypadku kolejne oświadczenia majątkowe są składane co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego, oraz w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę.
Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym w przypadku przedstawicieli władz samorządu województwa dokonują:
● przewodniczący sejmiku województwa – w przypadku oświadczeń radnych,
● wojewoda – w przypadku oświadczeń marszałków województw, przewodniczących sejmików województwa,
● marszałkowie województw – w przypadku oświadczeń wicemarszałków województw, członków zarządu województwa, skarbników województw, kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, osób zarządzających i członków organów zarządzających wojewódzkich osób prawnych oraz osób wydających decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa.
Podobnie jak w przypadku władz gmin i powiatów również w przypadku przedstawicieli samorządu wojewódzkiego, jeżeli terminy na złożenie oświadczenia majątkowego nie zostaną dotrzymane, odpowiednio, przewodniczący sejmiku województwa, wojewoda lub marszałek województwa w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożyła oświadczenia do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania. Bezskuteczny upływ terminu oznacza dla radnego utratę mandatu, a dla członka zarządu województwa, skarbnika województwa, kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osobę zarządzającą i członka organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osobą wydającą decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa – powoduje utratę ich wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia złożenia oświadczenia. Dodatkowo jeżeli członek zarządu województwa lub skarbnik województwa nie złożą w terminie oświadczenia majątkowego, sejmik województwa odwołuje ich, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia.



Zakaz przyjmowania oświadczeń

Poza koniecznością składnia oświadczeń majątkowych przedstawiciele władz gmin muszą pamiętać jeszcze o zakazie przyjmowania określonych świadczeń majątkowych. Zgodnie z przepisami wójt, zastępca wójta, skarbnik gminy, sekretarz gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta w trakcie pełnienia funkcji lub trwania zatrudnienia oraz przez okres trzech lat po zakończeniu pełnienia funkcji lub ustaniu zatrudnienia nie mogą przyjąć jakiegokolwiek świadczenia o charakterze majątkowym, nieodpłatnie lub odpłatnie w wysokości niższej od jego rzeczywistej wartości od podmiotu lub podmiotu od niego zależnego, jeżeli biorąc udział w wydaniu rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych jego dotyczących, mieli bezpośredni wpływ na jego treść.
Informacja dla rady
Podmiot dokonujący analizy oświadczeń majątkowych w terminie do 30 października każdego roku przedstawia radzie gminy informację o:
● osobach, które nie złożyły oświadczenia majątkowego lub złożyły je po terminie,
● nieprawidłowościach stwierdzonych w analizowanych oświadczeniach majątkowych wraz z ich opisem i wskazaniem osób, które złożyły nieprawidłowe oświadczenia,
● działaniach podjętych w związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi w analizowanych oświadczeniach majątkowych.
Przykład
Przywrócenie do pracy i złożenie oświadczenia
Małgorzata B. była kierownikiem Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej. Burmistrz rozwiązał z nią stosunek pracy za wypowiedzeniem z końcem lutego 2004 r. W związku z ustaniem zatrudnienia Małgorzata B. złożyła oświadczenie majątkowe, zgodnie z przepisem art. 24h ust. 5 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Sąd okręgowy przywrócił powódkę do pracy w Zakładzie Gospodarki Komunalnej na poprzednich warunkach. Małgorzata B. 15 lipca 2004 r. zgłosiła gotowość do pracy i burmistrz poinformował ją, że została przywrócona do pracy na poprzednich warunkach, jednakże po zmianie statutu w pozwanym Zakładzie Gospodarki Komunalnej ustanowiono stanowisko dyrektora, które zajmuje inna osoba. W związku z tym Małgorzacie B. powierzono na okres trzech miesięcy obowiązki inspektora do spraw zamówień publicznych. 3 września 2004 r. rozwiązano z nią stosunek pracy bez okresu wypowiedzenia na podstawie art. 24k ust. 3 i 4 ustawy o samorządzie gminnym, wobec niezłożenia w terminie 30 dni oświadczenia o stanie majątkowym, zgodnie z art. 24h ust. 5 tej ustawy, to jest w okresie do 16 sierpnia 2004 r. w związku z zatrudnieniem po przywróceniu do pracy. Sąd rejonowy stwierdził, że rozwiązanie stosunku pracy było nieuzasadnione z tego względu, że obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego, zgodnie z art. 24h ust. 5, ciążył na kierowniku jednostki organizacyjnej gminy, a powódka po przywróceniu do pracy faktycznie takiego stanowiska nie pełniła.
Rozpatrując skargę kasacyjną Sąd Najwyższy wskazał m.in., że ustawa nie przewiduje obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego w związku z przywróceniem do pracy. Mimo braku oświadczenia majątkowego przywrócony do pracy pracownik składa kolejne oświadczenie majątkowe, które począwszy od pierwszego złożonego przy zatrudnieniu, poprzez dalsze, w tym po uprzednim rozwiązaniu stosunku pracy, ujawniają jego stan majątkowy w związku z zatrudnieniem na stanowisku objętym obowiązkiem składania oświadczeń majątkowych. W konsekwencji stwierdzenie braku obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego po przywróceniu do pracy taka osoba, której czasowo powierzono pracę na stanowisku, a której nie dotyczy obowiązek składania oświadczenia majątkowego, jest z niego zwolniona – na podstawie wyroku Sądu Najwyższego z 28 lutego 2006 r., sygn. II PK 190/2005.
Podstawa prawna
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 ze zm.).