Sąd wydaje wyrok zaoczny, w sytuacji gdy pozwany – pomimo prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy – nie stawił się w sądzie albo mimo obecności nie brał w niej udziału.
Gdy na wyznaczony termin rozprawy przyjdzie tylko powód, to sąd wyda wyrok zaoczny. Zrobi to jednak tylko wówczas, gdy o tym terminie strony zostały zawiadomione w sposób właściwy, a sprawa nadaje się do merytorycznego rozstrzygnięcia. Takie orzeczenie zapadnie również wówczas, gdy pozwany wprawdzie stawił się na rozprawę, ale nie bierze w niej udziału.
Wyrokując, sąd opiera się na twierdzeniach powoda na temat okoliczności faktycznych, które przedstawił w pozwie oraz w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą.
Sentencję wyroku zaocznego sąd z urzędu doręcza obu stronom z pouczeniem o tym, jakie przysługują im środki zaskarżenia. Natomiast wyrok z uzasadnieniem przesyła tylko stronie, która złożyła wniosek o uzasadnienie.
Pozwany ma prawo złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu sentencji. Przytacza w nim zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także powołuje się na fakty i wskazuje dowody, które je uzasadniają. Zarzuty przeciwko żądaniu pozwu uważa się za równoznaczne z zarzutami zgłoszonymi przeciwko rozstrzygnięciu w wyroku zaocznym.
Wniesiony sprzeciw sąd ocenia pod względem warunków formalnych. Gdy stwierdzi braki, to wówczas wezwie stronę do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie, a w razie jego niedotrzymania odrzuci sprzeciw na posiedzeniu niejawnym. Zrobi to również wówczas, gdy strona wniosła go po upływie siedmiodniowego terminu na wniesienie sprzeciwu albo nie opłaciła go.
Sprzeciw wniesiony w sposób właściwy powoduje, że sąd wyznacza termin rozprawy, a następnie doręcza sprzeciw powodowi.
Pozwany płaci koszty rozprawy zaocznej i sprzeciwu nawet wówczas, gdy później wyrok zaoczny zostanie uchylony. Nie ponosi ich tylko w dwóch przypadkach:
● gdy nie stawił się na rozprawie z przyczyn przez siebie niezawinionych,
● gdy do akt, które zostały nadesłane do sądu przed rozprawą, nie zostały nadesłane wyjaśnienia pozwanego.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd może utrzymać w mocy w całości wyrok zaoczny bądź uchylić go w całości albo tylko w części. Wtedy wydaje orzeczenie rozstrzygające sprawę w inny sposób, opierając się na przeprowadzonym postępowaniu dowodowym w sprawie. Powód i pozwany mogą to orzeczenie zaskarżyć, wnosząc apelację do sądu drugiej instancji.
Strona może cofnąć sprzeciw, który wniosła do sądu. Gdy sąd uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne, to wówczas umorzy postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu i orzeknie o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. W takim przypadku wyrok zaoczny stanie się prawomocny.
Sąd nie wyda wyroku zaocznego, gdy:
● w odpowiedzi na pozew pozwany domagał się przeprowadzenia rozprawy podczas jego nieobecności w sądzie,
● pozwany składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.
Podstawa prawna
Art. 339 – 349 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).