W jakich przypadkach można dokonać potrącenia wierzytelności?
Potrącenie wierzytelności stanowi tzw. uprawnienie kształtujące. Oznacza to, że skuteczność potrącenia jest niezależna od woli adresata. Potrącający może więc władczo spowodować umorzenie wierzytelności drugiej strony i to ze skutkiem wstecznym, od chwili kiedy potrącenie stało się możliwe. Korzyści to nie tylko umorzenie własnego zobowiązania, ale także unicestwienie roszczenia z tytułu odsetek naliczanych od tego zobowiązania. Kolejną korzyścią jest możliwość przedstawienia do potrącenia własnej wierzytelności (nawet przedawnionej) i zaspokojenia jej w ten sposób, o ile jej przedawnienie nie nastąpiło, zanim potrącenie stało się możliwe.
Należy jednak ostrożnie korzystać z instytucji potrącenia, szczególnie wtedy gdy roszczenia adwersarza są wątpliwe dowodowo. W takim wypadku w korespondencji z przeciwnikiem należy wręcz dopilnować, by riposta nie zawierała nawet cienia wzmianki o potrąceniu. Trzeba bowiem zaznaczyć, że oświadczenie o potrąceniu siłą rzeczy zawiera jednocześnie oświadczenie przyznające słuszność roszczeniom przeciwnika. W ewentualnym sporze przed sądem daje mu to wyraźną przewagę. Przyznanie słuszności wzajemnego roszczenia można bowiem potraktować jako uznanie własnego długu. Dokument zawierający pisemne uznanie długu jest natomiast silnym środkiem dowodowym umożliwiającym wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Dodatkowo uznanie długu przerywa bieg przedawnienia roszczeń o zapłatę.
Nieumiejętne szafowanie instytucją potrącenia często pociąga więc za sobą więcej szkody niż korzyści. Adresat oświadczenia przed sądem najprawdopodobniej zaprzeczy istnieniu wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Z drugiej strony zapewne podeprze się pochodzącym od przeciwnika oświadczeniem o uznaniu długu. Wygra więc sprawę, jeśli przeciwnik powołujący się na potrącenie swojego roszczenia nie zdoła już udowodnić. Podobnie sprawa się skończy, jeśli zgodnie z przepisami roszczenie nie nadawało się do potrącenia.