Przedawnienie roszczeń – kiedy można legalnie nie spłacić długów

Trzeba jednak pamiętać o 4 kwestiach:

1. Przedawnienie roszczeń jest nie jest uwzględniane z urzędu, lecz jedynie na podstawie stanowczego oświadczenia dłużnika, że chce on z tego uprawnienia skorzystać. Wyjątkiem jest roszczenie w ramach prawa pracy – ono jest uznawane z urzędu (art. 292 Kodeksu pracy).
2. Przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, to znaczy takie, które w pierwszej kolejności prowadzą do powiększenia lub utrzymania dotychczasowego stanu majątkowego osoby uprawnionej. Wyjątek stanowią roszczenia niemajątkowe wynikające ze stosunku pracy (art. 291 Kodeksu pracy).
3. Nie przedawnia się roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości, co nie wyklucza możliwości jej zasiedzenia.
4. Czas każdego przedawnienia wydłuża się do 10 lat, jeśli zostanie w związku z nim wykonana jakaś czynność przed sądem lub dłużnik w jakiejkolwiek formie uzna roszczenie (np. poprosi o rozłożenie jego spłaty na raty).

Terminy przedawnienia:

Kwestię przedawnień regulują przepisy prawa cywilnego, prawa podatkowego, prawa pracy oraz wiele innych ustaw.

1 rok

• Mandat za jazdę bez ważnego biletu autobusem komunikacji miejskiej lub pociągiem PKP.

Najszybciej, bo już po roku, przedawnia się roszczenie z tytułu umowy przewozu.
Kodeks cywilny, art. 778. Roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany.
oraz
Ustawa Prawo przewozowe, art 77 pkt 1: Z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 78 roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku.

2 lata
• roszczenia przedsiębiorcy, rzemieślnika czy rolnika z tytułu dokonanej sprzedaży.
Kodeks cywilny, art. 554: Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch.

• roszczenia zakładów energetycznych i przedsiębiorstw ciepłowniczych.

Kodeks cywilny, art. 555. Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii oraz do sprzedaży praw.
• Roszczenia dotyczące umów zlecenia.
Kodeks cywilny, art. 751. Z upływem lat dwóch przedawniają się: 1) roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom;
2) roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.
Przepis ten dotyczy wszystkich umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami. Zatem roszczenia o zapłatę osób czy firm zajmujących się np. wywozem śmieci, świadczeniem usług telewizji kablowej, Internetu, mimo że płatności miały charakter okresowy, przedawniają się z upływem lat 2. Wątpliwości budzi kwestia przedawnienia należności z tytułu rachunków telefonicznych. Wobec faktu, że rachunki te wystawiane są za realizację usług telekomunikacyjnych, niektórzy sędziowie uważają, że należności te przedawniają się z upływem lat 2. Jednakże w związku z tym, że umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych jest dość precyzyjnie uregulowana w ustawie Prawo telekomunikacyjne, wśród sędziów dominuje pogląd, że nie można stosować do niej przepisów o zleceniu i tym samym roszczenia operatora przedawniają się z upływem lat 3.

3 lata

• - mandat karny kredytowany, np. za przekroczenie prędkości itp.
Grzywna nałożona mandatem karnym powinna być zapłacona w ciągu siedmiu dni od daty jego przyjęcia. Jeśli nie zostanie uregulowana, jej egzekucja jest przeprowadzana w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W przypadku nałożenia mandatu karnego przez policję organem egzekucyjnym (ściągającym grzywnę) jest naczelnik urzędu skarbowego. Jeśli mandat nałożyła Straż Miejska, egzekucję prowadzi właściwa jednostka samorządu terytorialnego. Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, gdy od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły trzy lata. W przypadku mandatu karnego uprawomocnienie się następuje w momencie pokwitowania jego odbioru.
Kodeks wykroczeń, art. 45. § 1. Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie,
karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu.
§ 2. W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie
biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia.
§ 3. Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od
daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata
• roszczenia o świadczenie okresowe - np. czynsz najmu, alimenty, raty kredytowe.

• roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Kodeks cywilny, Art. 118. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

• odsetki.

Kodeks cywilny nie reguluje kwestii odsetek, a więc i czasu przedawnienia ich ściągalności. Reguły dotyczące przedawnienia roszczeń ubocznych powiązanych z innym roszczeniem wypracowane zostały więc przez orzecznictwo sądowe. Zwykle odsetki przedawniają się w terminie przewidzianym dla świadczeń okresowych, jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia o kwotę główną.

• roszczenia z tytułu drobniejszych czynów niedozwolonych (np. wypadków).

Kodeks cywilny, art. 4421. § 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
(…)
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.".

• roszczenia pracodawcy i pracownika ze stosunku pracy.
Kodeks pracy, art. 291.§ 1. Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
§ 2. Jednakże roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.
§ 21. Przepis § 2 stosuje się także do roszczenia pracodawcy, o którym mowa w art. 611 oraz w art. 1011 § 2.
§ 3. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy kodeksu cywilnego.

5 lat

• opłata dodatkowa za parkowanie i kara pieniężna za przejazd płatną autostradą bez opłacenia przejazdu.

Kartka włożona za wycieraczkę naszego samochodu np. przez Straż Miejską w związku z brakiem potwierdzenia opłacenia postoju w parkometrze przekazywany jest do egzekucji np. Zarządowi Dróg Miejskich. Możemy odmówić jego zapłacenia po upływie pięciu lat.

Ustawa o drogach publicznych, art. 40d. ust.3. Obowiązek uiszczenia opłat określonych w art. 13 ust. 1 pkt 2, art. 13f ust. 1 i art. 40 ust. 3 oraz kar pieniężnych określonych w art. 13g ust. 1, art. 13k ust. 1 i 2, art. 29a ust. 1 i 2 oraz w art. 40 ust. 12 przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym opłaty lub kary powinny zostać uiszczone.".
• Roszczenie podatkowe.

Terminy przedawnienia zobowiązań podatkowych są inne niż terminy przedawnienia zobowiązań cywilnych. Ordynacja podatkowa stanowi, że w razie braku innych uregulowań zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Ustawa Ordynacja podatkowa, art. 68 § 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
§ 2. Jeżeli podatnik:
1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,
2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,
zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
§ 3. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
§ 4. Zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja.
§ 5. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Przedawnienie może ponadto przerwać ogłoszenie upadłości. Dodatkowo bieg ten zawiesza:
- postępowanie karne,
- postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe,
- postępowanie przed sądem administracyjnym, w związku z wniesieniem skargi na czas trwania tych postępowań.
Środkiem egzekucyjnym (czynnością egzekucyjną) jest w świetle ustawy egzekucja z pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, świadczeń emerytalnych i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej, z rachunków bankowych i innych wierzytelności pieniężnych, z praw z papierów wartościowych, z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych, z weksla, z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej, z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, z pozostałych praw majątkowych, z ruchomości oraz nieruchomości.

10 lat

• dla wszystkich roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu.
Kodeks cywilny, art. 125. § 1. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
Artykuł ten normuje przedawnienie wszystkich roszczeń niezależnie od ich charakteru, stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu.
20 lat
• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych będących występkami lub przestępstwami

20 lat liczy się od daty popełnienia czynu, a roszczenia mogą dotyczyć m.in. naprawienia wyrządzonej szkody.

Kodeks cywilny, art. 4421. § 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Wydłużenie czasu przedawnienia

Jeśli minie wskazany dla danego roszczenia czas przedawnienia, można odpisać wierzycielowi, w tym także np.. firmie windykacyjnej, że odmawia się zapłaty z uwagi na przedawnienie roszczenia.
Uwaga! - Tylko w sytuacji, gdy nie został wydany tytuł egzekucyjny przez sąd (np. nakaz zapłaty). W takim bowiem wypadku okres przedawnienia wynosi 10 lat.

Kodeks cywilny, art. 123.
§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem
polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia
albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3) przez wszczęcie mediacji.

Przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. W praktyce najczęściej bieg przedawnienia przerywają następujące działania wierzyciela:
- wniesienie pozwu;
- złożenie wniosku albo zawezwanie do próby ugodowej przed sądem;
- złożenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji;
- przez wszczęcie mediacji;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której przysługuje (oświadczenie dłużnika wprost, że dług istnieje w określonej wysokości, lub pośrednie przyznanie jego istnienia, np. prośba o rozłożenie na raty, albo o przedłużenie terminu spłaty).
Przez czas trwania postępowania przed odpowiednim organem lub mediatorem bieg przedawnienia jest zatrzymany. Skuteczne przerwanie terminu przedawnienia powoduje, że jego bieg rozpoczyna się na nowo, a dotychczasowy okres traktuje się jak niebyły. Ten skutek odróżnia przerwanie biegu przedawnienia od jego zawieszenia.
Istnieją sytuacje nadzwyczajne, kiedy nie dochodzi do przedawnienia roszczeń we wskazanych wyżej terminach:

Zawieszenie przedawnienia

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
- co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody;
- co do roszczeń z tytułu umowy przewozu - przez czas trwania próby pozasądowego rozwiązania sporu lecz nie dłużej niż 3 miesiące od daty wezwania do zapłaty lub złożenia reklamacji.
Po ustaniu przeszkody przedawnienie biegnie dalej z uwzględnieniem okresu pomiędzy rozpoczęciem biegu, a powstaniem przeszkody.

Przerwanie biegu przedawnienia

Wyjątkowe okoliczności leżące po stronie wierzyciela niekiedy uzasadniają odstępstwo od ogólnych reguł określających termin przedawnienia danego rodzaju. Najczęściej chodzi tu o wzmocnienie jego ochrony w postaci wydłużenia terminu z uwagi na brak po jego stronie pełnej zdolności do czynności prawnych lub wystąpienie podstaw do ubezwłasnowolnienia. Bieg przedawnienia nie może się wówczas zakończyć wcześniej niż przed upływem dwóch lat od daty ustanowienia dla tej osoby przedstawiciela ustawowego lub ustania przyczyny jego ustanowienia(np. wskutek uzyskania pełnoletności, bądź ustąpienia zaburzeń psychicznych).

Zakończenie biegu przedawnienia

Wierzyciel po upływie czasu przedawnienia może nadal nadal dochodzić swego roszczenia przed sądem, lecz dłużnik do czasu prawomocnego wyroku może osłonić się zarzutem przedawnienia, który jeśli okaże się zasadny, będzie prowadził do przegrania sprawy przez wierzyciela. W szczególnych przypadkach, sąd może uznać zarzut dłużnika za bezskuteczny, jeżeli oceni go jako nadużycie prawa podmiotowego.
Jeżeli dłużnik spełni dobrowolnie świadczenie, to mimo przedawnienia roszczenia nie może domagać się jego zwrotu, gdyż jest to świadczenie należne. Uwaga! Jeśli dłużnik nie powiadomi sądu w toku sprawy sądowej, że roszczenie się przedawniło, z chwilą prawomocnego orzeczenia zasądzającego wierzytelność dotychczasowe przedawnienie uznaje się za niebyłe. Skutek! Dług trzeba będzie spłacić.