27-letni Rafał K. chce kandydować do rady gminy, w której ma stałe miejsce zamieszkania. Prawa takiego nie mają osoby, wobec których wydano wyrok skazujący lub warunkowo umarzający za umyślne przestępstwo z oskarżenia publicznego
O wybór do rady gminy ma prawo ubiegać się każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady. Prawo takie przysługuje również obywatelowi innego kraju Unii Europejskiej, jeżeli spełnia warunki dotyczące wieku oraz miejsca zamieszkania.

Rada gminy bez posłów

Obowiązujące przepisy przewidują pewne ograniczenia wobec osób ubiegających się o członkostwo w radzie gminy. Na radnego nie może przede wszystkim kandydować osoba, która została ubezwłasnowolniona lub pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu. Z grona kandydatów będzie również wykluczony ten, kogo Trybunał Stanu pozbawił praw wyborczych. Osoby te nie mają bowiem prawa wybierania członków rady gminy, a posiadanie tego uprawnienia jest podstawowym kryterium ubiegania się o przyjęcie w skład tego organu. Na liście kandydatów do rady gminy nie może się również znaleźć osoba karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego. Takie samo ograniczenie dotyczy osób, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w takiej sprawie. Ograniczenia w wyborach na radnego dotyczą również obywateli pochodzących z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie zostanie nim osoba, która została pozbawiona prawa wybierania lub wybieralności w swoim kraju. W wyborach do rady gminy nie mogą również brać udziału osoby, które zajmują już stanowisko w organie innej jednostki samorządu terytorialnego. Mandatu radnego gminy nie można ponadto łączyć z wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody, a także posła lub senatora.

Wybory samorządowe

W zależności od liczby mieszkańców rada gminy składa się z piętnastu, dwudziestu jeden, dwudziestu trzech albo dwudziestu pięciu członków. Jeżeli na jej terenie mieszka ponad 200 000 osób, na każde dalsze rozpoczęte 100 000 mieszkańców przypada po trzech radnych, nie może być ich jednak więcej niż czterdziestu pięciu. Członkowie rady gminy są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów. W każdym okręgu tworzonym w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców wybiera się od 1 do 5 radnych. Dla wyboru składu rady w większych gminach miejsc do obsadzenia w danym okręgu jest natomiast od 5 do 8.
Wybory do rady gminy zarządza się nie później niż na 30 dni przed upływem dotychczasowych kadencji. Odbywają się one w dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni po zakończeniu urzędowania poprzednich radnych. Z przyczyn określonych w ustawach wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 90 dni od upływu kadencji rady. Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym. Mogą one być tworzone przez partie polityczne, stowarzyszenia i organizacje społeczne, a także samych wyborców. Kandydaci są zgłaszani w formie specjalnych list, które mogą obejmować także jedną osobę. Wybory do rad gmin przeprowadzają gminne (miejskie) i obwodowe komisje wyborcze pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej oraz komisarzy wyborczych. W gminie liczącej do 20 000 mieszkańców o wyborze danej osoby na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów. W większych wspólnotach samorządowych podziału mandatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na osobę kandydującą z danej listy.
PRZYKŁAD
Radni przed objęciem mandatu muszą złożyć ślubowanie
Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu radni składają ślubowanie. Odbywa się ono w ten sposób, że po odczytaniu roty wywołani kolejno radni powstają i wypowiadają słowo „ślubuję”. Może być ono także złożone z dodaniem zdania: „Tak mi dopomóż Bóg.” Osoby nieobecne na pierwszej sesji rady gminy oraz takie, które uzyskały mandat w czasie trwania kadencji, składają ślubowanie na pierwszej sesji, na której są obecni.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 1 – 128 ustawy z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz.U. 2010 r. nr 176, poz. 1190).