Ustawodawca określa wprost, za zajęcie jakiej przestrzeni i w jakich warunkach zarządca drogi może pobierać opłaty. Kompetencji tych, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami praworządnego państwa prawnego i legalizmu, nie można ani domniemywać, ani interpretować rozszerzająco.
STAN FAKTYCZNY
Rada Powiatu Chrzanowskiego na mocy uchwały nr XLI/247/2010 z 27 stycznia 2010 r. ustaliła zmianę stawek opłat za zajęcie pasa drogowego na drogach kategorii powiatowej. Uchwałę tę organ stanowiący podjął na podstawie art. 40 ust. 8 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 19, poz. 115 z późn. zm.) oraz art. 12 ust. 11 i art. 40 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 z późn. zm.). W par. 2 uchwały radni przyjęli, że stawki za zajęcie 1 mkw. powierzchni jezdni pasa drogowego dróg powiatowych stosuje sie także do pasów dzielących, poboczy, chodników, placów, zatok postojowych i autobusowych, ścieżek rowerowych i ciągów pieszych.
Z UZASADNIENIA
W ocenie wojewody przyjęty w uchwale obowiązek uiszczania opłat za zajęcie pasa drogowego w przypadku placów jest niezgodny z art. 49 ust. 8 ustawy o drogach publicznych. Zgodnie z tym przepisem organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, ustala dla dróg, których jest zarządcą, wysokość stawek opłaty za zajęcie 1 mkw. pasa drogowego. Stosownie do dyspozycji art. 40 ust. 9 przy ustalaniu przedmiotowych stawek uwzględnia się: kategorie drogi, której pas zostaje zajęty, rodzaj elementu zajętego pasa drogowego, procentową wielkość zajmowanej szerokości jezdni; rodzaj zajęcia pasa drogowego i urządzenia lub obiektu budowlanego umieszczonego w pasie drogowym. W konsekwencji organ nadzoru stwierdził, że wobec definicji pasa drogowego znajdującej się w ustawie o drogach publicznych rada powiatu mogła najpierw określić stawkę opłaty za zajęcie pasa drogowego jezdni, a następnie za zajęcie: pasów dzielących, poboczy, chodników, zatok postojowych i autobusowych, ścieżek rowerowych i ciągów pieszych. Nie mogła tego natomiast uczynić dla placów. Jak podkreślił organ nadzoru, zgodnie z definicją pasa drogowego zawartą w art. 4 pkt 1 ustawy o drogach publicznych: pas drogowy to: wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą. Przy ocenie legalności uchwały organ nadzoru posiłkował się definicją drogi (art. 4 pkt 2 ustawy o drogach publicznych), którą jest budowla wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiąca całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowana w pasie drogowym.
Równocześnie istotne dla oceny przedmiotowej uchwały były kolejne definicje zawarte w ustawie o drogach publicznych, wskazujące na to, że: jezdnia to także część drogi (która wchodzi w skład pasa drogowego); chodnik to część drogi przeznaczona do ruchu pieszych; korona drogi to jezdnie z poboczami, pasami awaryjnego postoju lub pasami przeznaczonymi do ruchu pieszych, zatokami autobusowymi lub postojowymi, a przy drogach dwujezdniowych – również z pasem dzielącym jezdnie. Nie bez znaczenia była również definicja drogi zawarta w ustawie z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 z późn. zm.).
W konsekwencji w ocenie wojewody definicje legalne drogi powodują, że w skład pasa drogowego można zaliczyć: drogę, jezdnie, pasy dzielące, pobocza, chodniki, zatoki postojowe i autobusowe, ścieżki rowerowe i ciągi pieszych – o ile oczywiście miejsca te wypełniają przesłanki określone w powołanych przepisach. Zdaniem wojewody ustawodawca nie przewidział natomiast, by place mogły być uznane za część pasa drogowego. Oznacza to, że rada powiatu, ustalając opłatę za zajęcie pasa drogowego – placu, przekroczyła kompetencje określone w art. 40 ust. 8 ustawy o drogach publicznych.
W ocenie organu nadzoru nie jest dopuszczalna taka sytuacja, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nakłada opłaty, w sytuacji gdy ustawodawca nie przewiduje wprost takiej możliwości. Pozostawienie zaś w uchwale takiej możliwości oznaczałoby niczym nieuzasadnioną korzyść dla powiatu – pobór opłaty za zajęcie przestrzeni, która nie wchodzi w skład pasa drogowego. Działanie takie należy uznać za naruszające obowiązujący porządek prawny.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody małopolskiego z 15 lutego 2010 r. nr PN.II.0911-35-10