Hipoteka kaucyjna może zabezpieczać kilka wierzytelności, a do jej ważności nie jest konieczne określenie prawnie istotnej przyczyny przysporzenia.
W grudniu 2003 r. spółka C. zawarła z jednym z banków spółdzielczych umowę dotyczącą kredytowania operacji obciążonych ryzykiem, czyli umowę ramową. Wysokość kredytu wynosiła 350 tys. zł, a zabezpieczeniem miała być hipoteka kaucyjna do wysokości 900 tys. zł obciążająca nieruchomość Cezarego Z., który w spółce miał 80 proc. udziałów.
Dzień później sporządzono umowę kredytową, a Cezary Z. złożył oświadczenie w formie aktu notarialnego o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej. W umowie kredytowej ustalono oprocentowanie na 2,1 stopy redyskontowej weksli, co wynosiło 12,8 proc. w stosunku rocznym, postanowiono także, że może ono ulegać zmianie.

Nakaz zapłaty

Ponieważ kredyt nie był spłacany, bank wypowiedział umowę i postawił całe zadłużenie w stan natychmiastowej wykonalności.
Gdy pieniędzy nie dostał, wystąpił przeciwko Cezaremu Z. w postępowaniu nakazowym o zapłatę niespłaconego kredytu wraz z odsetkami.
Sąd wydał nakaz, a pozwany wniósł od niego zarzuty. Twierdził, że dług spółki, który miałaby zabezpieczać hipoteka, nie istnieje, umowa hipoteki, jest nieważna, bo nie ma w niej określonej causy – czyli prawnie istotnej przyczyny przysporzenia. A poza tym umowa ta zabezpiecza kilka kredytów, a może tylko jedną wierzytelność.

Bank miał prawo żądać

Sąd I instancji utrzymał nakaz. Ustalił, że bank wykazał wysokość zobowiązania, umowa ustanowienia hipoteki jest skuteczna, hipoteka została wpisana do księgi wieczystej, ważna jest także umowa kredytu. Bank ma więc prawo żądać jego spłaty.
Pozwany odwołał się, ale sąd II instancji apelację oddalił. Podzielił ustalenia faktyczne i ocenę prawną sądu I instancji. W umowie o ustanowienie hipoteki kaucyjnej nie trzeba koniecznie podawać prawnej przyczyny przysporzenia (causy). W umowie o kredytowanie określono stosunek prawny, wiadomo było, jakie ma być zabezpieczenie kredytu. W umowie kredytu potwierdzono, że zabezpieczeniem ma być hipoteka.



Kilka wierzytelności

Od tego wyroku pozwany wniósł skargę kasacyjną, ale Sąd Najwyższy oddalił ją. W ustnym uzasadnieniu wyroku stwierdził m.in., że hipoteka kaucyjna może zabezpieczać kilka wierzytelności. Takie jest stanowisko doktryny, wynika to także z ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Umowa o ustanowienie hipoteki była więc skuteczna. Umowa o kredytowanie i umowa kredytowa dostatecznie sprecyzowały zobowiązanie. Określiły, jaki to ma być kredyt i co jest jego zabezpieczeniem.
W umowie o ustanowienie hipoteki nie jest konieczne określenie causy, co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Jeśli zaś chodzi o ustalanie odsetek, to został zastosowany mechanizm obiektywny – stopa redyskontowa weksli przyjmowanych od banku przez Narodowy Bank Polski.
Sygn. akt IV CSK 565/09
Hipoteka kaucyjna
Wierzytelności o wysokości nieustalonej mogą być zabezpieczone hipoteką do oznaczonej sumy najwyższej (hipoteka kaucyjna) – mówi art. 102 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.