Z roszczeniem o zachowek mogą wystąpić zstępni, rodzice i małżonek spadkodawcy wówczas, gdy zostaną pominięci w testamencie, a do dziedziczenia będą powołane inne osoby. Innym ustawowym spadkobiercom (na przykład rodzeństwu, zstępnym rodzeństwa, dziadkom i pasierbom) pominiętym w testamencie roszczenie o zachowek nie przysługuje.

Kto dostanie zachowek

W pierwszej kolejności do spadku z mocy ustawy są powołani: dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. W razie pominięcia ich w testamencie nabywają prawo do zachowku i z roszczeniem mogą wystąpić do spadkobiercy testamentowego.
Gdyby dziecko nie dożyło otwarcia spadku, wówczas udział spadkowy, który by mu przypadał, nabywają jego dzieci, w częściach równych. Tylko w takim przypadku z mocy ustawy wnuki spadkobiercy w razie pominięcia w testamencie nabywają prawo do zachowku, pod warunkiem że nie zostały wydziedziczone.
PRZYKŁAD: ZACHOWEK DLA DZIECKA
Dziecko urodziło się w związku pozamałżeńskim. Sąd ustalił ojcostwo spadkodawcy. Zostało pominięte w testamencie, ponieważ spadkodawca do dziedziczenia po sobie powołał tylko dzieci pochodzące z małżeństwa. Gdyby nie został sporządzony testament, dziecko pozamałżeńskie dziedziczyłoby z mocy ustawy na takich samych zasadach jak dzieci urodzone w związku małżeńskim i miałoby prawo do takich samych części spadku jak pozostałe dzieci. Dlatego w razie pominięcia go w testamencie ma prawo do zachowku.
Dziecko spadkodawcy dziedziczy nawet wówczas, gdyby ustalenie jego pochodzenia nastąpiło już po śmierci rodziców. W praktyce oznacza to, że sądowe ustalenie ojcostwa lub ustalenie macierzyństwa powoduje, że wskazane w orzeczeniu dziecko dochodzi do dziedziczenia po swoim ojcu lub matce.
Natomiast małżonek wyłączony już od dziedziczenia ustawowego wówczas, gdy orzeczono w stosunku do niego separację. Może też zostać wyłączony od dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu na żądanie każdego z pozostałych spadkobierców ustawowych wówczas, gdyby spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Pominięci w testamencie rodzice o zachowek mogą wystąpić tylko wówczas, gdy doszli do dziedziczenia z mocy ustawy, ponieważ do spadku powoływani są tylko wówczas, gdyby spadkodawca nie pozostawił zstępnych. Wtedy nabyliby spadek razem z małżonkiem spadkodawcy.
PRZYKŁAD: ZACHOWEK DLA RODZICÓW
Spadkodawca sporządził testament i cały majątek zapisał konkubinie. Natomiast pominął w nim małżonkę i wspólne z nią dzieci. Z roszczeniem o zachowek do konkubiny wystąpili rodzice zmarłego. Sąd nie przyznał im zachowku, ponieważ z mocy ustawy on im nie przysługuje. W pierwszej kolejności z ustawy do spadku powołani są: dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Tylko w razie braku dzieci spadek z mocy ustawy dziedziczą rodzice razem z małżonkiem. Dlatego w tym przypadku o spadek do konkubiny mogą wystąpić: dzieci i małżonek, natomiast takie uprawnienie nie przysługuje rodzicom zmarłego.

To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Gazety Prawnej: Zachowek od darowizny i spadku dla najbliższych krewnych.