Przetwarzaniem odpadów komunalnych na terenie województwa będzie zajmowała się jedna firma, co może doprowadzić do powstania monopolu - obawia się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ryzyko takie niosą ze sobą założenia do projektu nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, których autorem jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zmiany mają zagwarantować, że więcej odpadów będzie przetwarzanych, a hałdy śmieci przestaną rosnąć. Tego wymaga także Unia Europejska, która już w 2010 roku może ukarać Polskę, jeżeli ilość składowanych odpadów nie zostanie ograniczona do 75 proc. Pozostałe 25 proc. powinno być poddawane recyklingowi. Obecnie na wysypiska trafia około 96 proc. wszystkich śmieci.

Monopolizacja rynku

Projekt nowelizacji ustawy zakłada przyznanie wyłączności na przetwarzanie odpadów jednej firmie w województwie.
- Zachowamy pełną konkurencję na rynku firm wywozowych. Jednocześnie przy wyborze operatora danej instalacji będą obowiązywały reguły gry rynkowej - zapewnia Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego. Dodaje, że podmioty, którym zostaną przyznane prawa wyłączne, będą podlegały kontroli prezesa UOKiK.
Mimo to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwestionuje propozycję resortu.
- Wprowadzenie prawa wyłącznego dla przedsiębiorców, którzy będą prowadzili tzw. instalacje do składowania i przetwarzania odpadów, w praktyce doprowadzi do monopolu na rynku odpadów - mówi Elżbieta Witkowska-Grochowalska, wicedyrektor Departamentu Ochrony Konkurencji w UOKiK.
W jej opinii podmiot działający w ramach monopolu będzie miał komfortowe warunki. Po pierwsze, zapewni się mu strumień śmieci, który będzie spływać wyłącznie do niego, po drugie, nie będzie miał żadnej presji ze strony konkurencji, która skłaniałaby go do racjonalizacji kosztów.
Zmiany nie wzbudzają protestów przedsiębiorców zajmujących się odpadami. W propozycjach ministerstwa dostrzegają szansę realizacji nowoczesnych inwestycji, które pomogą ograniczyć ilość składowanych odpadów, czego wymaga UE.

Racjonalne inwestycje

- Rozwiązanie to wcale nie ogranicza uprawnień prywatnych firm, które przecież mogą budować instalacje przetwarzania odpadów. Powinno też dojść do łączenia się firm w celu realizowania koniecznych inwestycji - mówi Tomasz Uciński, prezes Krajowej Izby Gospodarki Odpadami.
Zaznacza, że gminy muszą tworzyć związki komunalne i realizować gospodarkę odpadami, polegając przy tym na firmach prywatnych. Dodaje, że w takiej sytuacji firmom będzie łatwiej planować inwestycje. Zyskają one wówczas gwarancję, że przez wiele lat będą obsługiwać określoną populację, co zagwarantuje zwrot nakładów inwestycyjnych.



- Dziś nikt nie zainwestuje w spalarnię odpadów, jeżeli nie będzie miał gwarancji, że trafi tam odpowiednia ilość śmieci do przetworzenia. Tylko zakłady przetwarzania, które mają takie gwarancje, są rentowne. Wówczas jest szansa na środki z Unii na nowe inwestycje - tłumaczy Tomasz Uciński.
Podobnego zdania jest Bolesław Maksymowicz z Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Ekologii Miast.
- Jeżeli zostanie zbudowana kosztowna instalacja przetwarzania odpadów i pozostaną obecne przepisy, to większość przedsiębiorców będzie wywozić odpady na zwykłe wysypiska, na których nie są przetwarzane. Okaże się wówczas, że nowoczesny zakład jest niepotrzebny - mówi Bolesław Maksymowicz. Tłumaczy, że taka nowoczesna instalacja powinna być wskazana w wojewódzkim planie gospodarki odpadami jako miejsce, do którego muszą trafiać śmieci. Zaznacza, że powinny być też określone kryteria działania firm zapewniające przetwarzanie śmieci na odpowiednim poziomie.

Koszty usługi

Elżbieta Witkowska-Grochowalska uważa, że powstanie tylko jednej takiej instalacji w województwie naruszy interesy konsumentów.
- Taki podmiot miałby możliwość swobodnego przerzucania kosztów własnej niegospodarności na użytkownika końcowego. Wiedziałaby, że bez względu na okoliczności otrzyma pieniądze za usługę - argumentuje Elżbieta Witkowska-Grochowalska. Dodaje, że Ministerstwo Rozwoju Regionalnego nie przedstawiło informacji o tym, jak ten problem w rozwiązano w innych krajach. Nie ma również żadnych analiz ekonomicznych dotyczących skutków wprowadzenia takich regulacji.
Dariusz Matlak, prezes zarządu Polskiej Izby Gospodarki Odpadami, jest przekonany, że w województwie powinno funkcjonować co najmniej kilka dużych zakładów przetwarzania odpadów.

Wymagania dla przedsiębiorców

Niektórzy eksperci twierdzą, że propozycje resortu nie oznaczają, że tylko jedna firma będzie miała wyłączność na unieszkodliwianie odpadów. Zgodnie z nowymi rozwiązaniami na terenie województwa zostaną wskazane miejsca, do których trafią śmieci. Odpady nie będą mogły być wywożone na wysypiska, na których nie są poddawane procesowi odzysku lub przetwarzania. Wszystkie wysypiska mają zagwarantować, że tylko 50 proc. wszystkich odpadów trafi do składowania. Reszta będzie musiała zostać posegregowana i poddana recyklingowi.
- Żadne składowisko nie powinno funkcjonować, jeżeli nie ma linii do segregacji i prasowania odpadów - mówi z kolei Dariusz Matlak, prezes zarządu Polskiej Izby Gospodarki Odpadami. Dodaje, że muszą zostać wprowadzone standardy dla składowisk i zakładów zajmujących się gospodarką odpadami.
- Nie może być tak, że ciężarówka wysypuje śmieci i potem nic się z nimi nie robi. Dziś dużo składowisk nie spełnia podstawowych kryteriów. Nie mają nawet wagi, która umożliwia prowadzenie ewidencji odpadów - stwierdza Dariusz Matlak. Jego zdaniem takie zakłady powinny być zamykane.