Prowadzę komis pojazdów. Wiem, że gmina, na terenie której się on znajduje, planuje zakup aut na swoje potrzeby. W ubiegłym roku pewna spółka dokonywała zamiany swojej nieruchomości z nieruchomością należącą do gminy. Czy mogę analogicznie domagać się od gminy, by przekazała mi działkę gminną w zamian za pojazdy? O ile wiem, kodeks cywilny dopuszcza zamianę nieruchomości na mienie ruchome?
Umowa zamiany jest uregulowana w art. 603 kodeksu cywilnego. Stwierdzono w nim, że przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. A więc rzeczywiście z takiej normy można uznać, że przedmiotem zamiany może być zarówno ruchomość, jak i nieruchomość.
Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że taka forma przeniesienia prawa własności nie zawsze będzie mogła mieć swobodne zastosowanie. W przepisach szczególnych są bowiem różne ograniczenia, a przykładem są m.in. regulacje ustawy o gospodarce nieruchomościami. Z punktu widzenia pytania czytelnika kluczowe znaczenie może mieć art. 15 tego aktu. Z jego treści wynika zaś m.in., że nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa oraz własność jednostki samorządu terytorialnego mogą być przedmiotem zamiany na nieruchomości stanowiące własność osób fizycznych lub osób prawnych. Przy czym w przypadku nierównej wartości zamienianych nieruchomości stosuje się dopłatę, której wysokość jest równa różnicy wartości (ust. 1). Nadto przepis ten stosuje się odpowiednio m.in. w przypadku zamiany własności nieruchomości na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego na własność nieruchomości, a także wzajemnej zamiany praw użytkowania wieczystego.
A zatem w stosunkach cywilnoprawnych z gminą nie zawsze można wprost stosować regulacji k.c., bowiem ograniczenia dla gmin wynikają z przepisów szczególnych, w tym z ustawy o gospodarce nieruchomościami. W przypadku mienia gminnego ustawodawca dopuścił formę prawną umowy zamiany, lecz tylko co do nieruchomości, a nie ruchomości.
Warto dodać, że zamiana nieruchomości jest formalno-prawnie dopuszczalna pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego (np. gminą) a osobą fizyczną czy przedsiębiorcą. Przy czym osoba zamierzająca zawrzeć umowę zamiany nie może jednak mieć o nią roszczenia. Inaczej mówiąc – kwestia zawarcia umowy jest wyłącznie zależna od woli strony samorządowej.
Natomiast zupełnie nie ma podstaw, aby domagać się zamiany majątku ruchomego na nieruchomość gminną, bowiem w tym przypadku jest to niemożliwe z punktu widzenia przepisów prawa. Nie jest zatem możliwa zamiana ruchomości przedsiębiorcy na nieruchomości należące do gminy – i to nawet gdyby pojazdy były użyteczne dla celów służbowych gminy.
Podstawa prawna
• art. 15 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 65; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1709)
• art. 603 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740)