Subskrybuj nas na Youtube
Podjęta stabilną większością uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej z 22 września br. o zmianie terminu Krajowego Zjazdu Adwokatury na 19–21 marca 2021 r. łagodzi toczącą się w przestrzeni publicznej debatę na temat dopuszczalności oraz ram prawnych zgromadzeń izbowych i jest wyrazem samorządowego współdziałania.
Pozwala izbom na uzyskanie czasu potrzebnego na prawne dopracowanie koncepcji zgromadzeń stosownie do specyfiki danej izby, wejście w życie procedowanych zmian legislacyjnych i uzyskanie niezbędnej stabilności prawnej. W konsekwencji wyeliminuje ewentualność czynienia przez NRA użytku z powinności badania z urzędu zgodności z prawem uchwał okręgowych rad adwokackich o charakterze generalnym (art. 60 prawa o adwokaturze; por. post. WSA w Warszawie 3 stycznia 2012r., sygn. akt VI SAB/Wa 67/10), zwłaszcza tych w przedmiocie trybu odbycia zgromadzeń i dokonywania wyborów. Czas bowiem daje szansę wyeliminowania nieuchronnych w pośpiechu niedoskonałości.
Obowiązujące przepisy ustawy – Prawo o adwokaturze oraz regulaminu KZA i zgromadzeń izbowych przewidują, że organy te obradują i podejmują uchwały na sesjach plenarnych. Jedyną dotychczas wyraźnie przewidzianą przez prawo i powszechnie stosowaną formą ich realizacji było przeprowadzenie zgromadzeń w formie bezpośredniej. W par. 34 regulaminu przewidziano jedynie możliwość użycia przez obecnych na zgromadzeniu elektronicznego systemu oddawania lub liczenia głosów. W aktualnym (epidemicznym) stanie prawnym możliwe jest zgromadzenie w jednej sali maksymalnie 150 osób, co wynika z przepisów rozporządzenia i zostało potwierdzone oficjalnym stanowiskiem GIS. Dlatego też do tej pory jedynie mniejsze izby, w których nie istnieje ryzyko przekroczenia tej liczby, zdecydowały się na przeprowadzenie zgromadzeń w formie bezpośredniej.
Błąd legislacyjny
Jeżeli chodzi o możliwość podejmowania uchwał przez zgromadzenia online na podstawie obowiązującego prawa, po dwóch wzajemnie sprzecznych nowelizacjach z 14 sierpnia utraciła moc podstawa prawna, czyli art. 14h ustawy covidowej. Próba przywrócenia tego przepisu okazała się nieskuteczna z uwagi na kolejny błąd legislacyjny. Skoro art. 14h utracił 5 września br. moc prawną, to wykreślenie go teraz z listy przepisów tracących moc prawną nie oznacza przywrócenia mu mocy obowiązującej. W świetle druku sejmowego z 17 września Komisji Finansów Publicznych (622-A), przepis ten jako art. 14hb prawdopodobnie powróci do systemu, nie w pełni wiadomo jednak kiedy. Dziś zaś uchwalony przez KZA regulamin działania organów adwokatury upoważnia wyłącznie Naczelną Radę Adwokacką do odbycia posiedzeń w trybie telekonferencji (par. 7 ust. 3).
Stan prawnego niedookreślenia
Kompetencja do określania trybu przeprowadzenia zgromadzeń przysługuje wyłącznie KZA, co potwierdza zasadę, że wybierany organ nie powinien samodzielnie kształtować dotyczących go reguł wyborczych. Z tych względów Naczelna Rada Adwokacka, na wniosek prezydium, większością głosów zdecydowała o wystąpieniu do Ministerstwa Sprawiedliwości o uchwalenie wyjątkowej normy kompetencyjnej dla NRA na czas trwania pandemii. Dopóki nie zostanie ona uchwalona, a NRA nie określi trybu wyborów, znajdujemy się w stanie prawnego niedookreślenia, co niestety rodzi różnego rodzaju ryzyko.
W tej kwestii w przestrzeni publicznej przedstawione zostały rozmaite stanowiska, oparte na wzajemnie wykluczających się interpretacjach obowiązujących przepisów. Już to powinno skłaniać do poważnej refleksji. Obowiązujące przepisy nie odnoszą się wprost i w sposób jednoznaczny do kwestii tzw. zastępczych form odbycia zgromadzeń (elektroniczna lub hybrydowa). Powoduje to rozbieżność prezentowanych stanowisk, wśród których przykuwa uwagę twierdzenie, że formy te nie są na razie przewidziane prawem. Wypracowanie przez NRA prawnych rozwiązań odnoszących się do tej kwestii uzależnione jest od uchwalenia przepisu przyznającego radzie kompetencje niezbędne do ukształtowania stosownych regulacji. Oznacza to konieczność oczekiwana na zapowiadane zmiany ustawowe. Nie sposób więc a limine odrzucić stanowiska wskazującego, że alternatywne dla tradycyjnego sposoby przeprowadzenia zgromadzeń wymagają wprowadzenia stosownych regulacji. Dzisiaj mimo rozmaitych zalet rozwiązujących kłopoty wynikające ze stanu epidemii są tym samym ze względów prawnych trudne do zrealizowania.
Czas uzyskany w następstwie słusznej uchwały NRA z 22 września br. skłania do rozważenia wszystkich okoliczności determinujących decyzje co do sposobu, formy i czasu przeprowadzenia zgromadzeń.
Po pierwsze, oceny stanowiska wskazującego na brak podstawy prawnej do podejmowania uchwał przez zgromadzenie izby w części online.
Po drugie, rozważenia znaczenia twierdzenia o braku podstawy prawnej zawierającej normę kompetencyjną upoważniającą rady adwokackie do samodzielnego ukształtowania trybu przeprowadzania zgromadzeń i dokonywania wyboru w formie mniej lub bardziej odbiegającej od tradycyjnie ukształtowanych zasad.
Po trzecie, analizy ryzyka ewentualnej kolizji zastępczych mechanizmów przeprowadzenia zgromadzeń z zasadą powszechności i dogodności oddania głosu, konieczności dwukrotnego dotarcia do miejsca oddalonego niekiedy o kilkadziesiąt kilometrów oraz kryteriów doboru adwokatów, którzy będą obecni na sali obrad.
Po czwarte, wzięcia pod uwagę wynikającej z prawa o adwokaturze prawnej zasady jednolitości struktury samorządowej i współdziałania izb w ramach adwokatury oraz wpływu prawidłowości przeprowadzenia zgromadzeń izbowych i rzetelnego wyboru delegatów na zgodność z prawem KZA.
Różnica zdań co do sposobu przeprowadzenia wyborów jest w adwokaturze możliwa. Debata dotycząca sposobów przeprowadzenia zgromadzeń izb w czasie epidemii jest nie tylko uzasadniona, ale wręcz konieczna. Sprawa od dłuższego czasu stanowi przedmiot publicznych enuncjacji, gdzie prezentowane są rozmaite poglądy, niejednokrotnie skrajnie przeciwstawne. To wywołuje chaos i poczucie niepewności, dezintegrujące środowisko adwokackie. Sprawia, iż nie sposób uchylić się od jej przekonującego rozstrzygnięcia także w przestrzeni publicznej. Harmonijna współpraca na poziomie rad adwokackich jest niezwykle potrzebna dla zachowania jednolitości samorządu i praw adwokatów w poszczególnych izbach. Dominujące w NRA i w prezydium spojrzenie, zmierzające do bezpiecznego i zgodnego z prawem zorganizowania zgromadzeń i zjazdu w rozsądnym i bezpiecznym terminie, znajduje wyraz w uchwałach NRA podjętych na ostatnich posiedzeniach plenarnych. Ukształtowany uchwałą NRA z 22 września br. termin KZA daje szansę na bezpieczeństwo, jednolitość oraz możliwość ewentualnej korekty zmierzającej w kierunku właściwego ukształtowania i przeprowadzenia zgromadzeń i wyeliminowania niepotrzebnych błędów. Tej szansy nie warto roztrwonić na jałowe spory.
Różnica zdań co do sposobu przeprowadzenia wyborów jest w adwokaturze możliwa. Debata dotycząca sposobów przeprowadzenia zgromadzeń izb w czasie epidemii jest nie tylko uzasadniona, ale wręcz konieczna