Manowska: Niechęć i podziały między sędziami to największe zagrożenia dla niezależności SN

Prezes Manowska oceniła przy tym, że potrzeba naprawy wymiaru sprawiedliwości jest nadal aktualna. Według niej przy wprowadzaniu zamian w sądownictwie przyświecać powinno dobro jednostki i społeczeństwa, "nie zaś doraźny interes polityczny związany ze zmianami lub ich kontestowaniem".

We wtorek sędzia Małgorzata Manowska odebrała od prezydenta Andrzeja Dudy powołanie na sześcioletnią kadencję na stanowisko I prezesa SN. Wybór na ten urząd był konieczny z uwagi na zakończenie z końcem kwietnia kadencji Małgorzaty Gersdorf.

Manowska przyznała w rozmowie z PAP, że po decyzji prezydenta o powołaniu jej na I prezesa SN poczuła ogromny ciężar odpowiedzialności za Sąd Najwyższy jako instytucję, sędziów i pracowników tam zatrudnionych. Wyraziła jednak nadzieję, że przydatne będą jej doświadczenia zarządcze zdobyte w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.

Prezes Manowska oceniła przy tym, że będzie funkcjonować w zupełnie innych realiach niż poprzedni Pierwsi Prezesi SN, a co za tym idzie zmierzy się z innymi problemami. Jak dodała, jej kadencja będzie "bardzo techniczna, zarządcza".

"Na razie jestem na etapie diagnozowania tych problemów w obszarze wynagrodzeń, sprawiedliwego obciążenia pracą i innych kwestii socjalnych. Już dostrzegam potrzebę większej informatyzacji SN, jak również konieczność dostosowania działania do sytuacji, jaka zaistnieje po pandemii" - wskazała.

Jej zdaniem największym zagrożeniem dla niezależności Sądu Najwyższego jest wzajemna niechęć i głęboki podział pomiędzy sędziami tego sądu. W ocenie Manowskiej w takiej atmosferze niemożliwa jest dobra współpraca i kształtowanie orzecznictwa Sądu Najwyższego. "Widzę jednak światełko w tunelu. Zaczęliśmy ze sobą naprawdę rozmawiać, to znaczy rozmawiać na tematy ważne i szukać dobrego rozwiązania wyjścia z impasu. Chcemy na te tematy rozmawiać sami, bez udziału mediów, polityków, bez zewnętrznych wpływów" - dodała I prezes SN.

Dodała przy tym, że odbyła dobrą rozmowę i została dobrze przyjęta przez prezesów izb SN podczas spotkania we wtorek po odebraniu powołania. Nie ujawniła jednak, czy zapadły już jakieś konkretne ustalenia na spotkaniu z prezesami. "Jak zaznaczyłam wyżej, teraz rozmawiamy w gronie sędziów bez udziału mediów" - dodała.

Manowska proszona o ocenę przeprowadzanej od pięciu lat reformy sądownictwa wskazała, że zmiany w wymiarze sprawiedliwości były i nadal są potrzebne. Przyznała przy tym, że niektóre z już wprowadzonych rozwiązań ocenia jako słuszne, a do części ma stosunek krytyczny.

"Nadal jednak stoimy przed wyzwaniem polegającym na naprawie wymiaru sprawiedliwości, tak by jak najlepiej służył on dobru jednostki, społeczeństwa i te właśnie wartości powinny przyświecać wprowadzanym zmianom, nie zaś doraźny interes polityczny związany ze zmianami lub ich kontestowaniem" - podkreśliła I prezes SN.

Zauważyła przy tym, że sędzią sądu powszechnego była przez ponad 25 lat. "Znam bolączki sędziów, w tym koleżanek i kolegów z sądów rejonowych, do których wpływa najwięcej spraw, wiem jakie są największe przeszkody w sprawnym ich załatwianiu. Dostrzegam potrzeby zmian" - zaznaczyła Manowska.

Dopóki nie rozwiążemy problemu uchwały trzech izb Sądu Najwyższego nie będzie możliwa dalsza dobra współpraca - powiedziała w rozmowie z PAP I prezes SN Małgorzata Manowska.

Chodzi o uchwałę podjętą 23 stycznia br. przez skład trzech izb Sądu Najwyższego. Zgodnie z nią nienależyta obsada sądów jest wtedy, gdy w ich składzie znajduje się osoba wyłoniona przez aktualną Krajową Radę Sądownictwa, choć pociąga to za sobą różne skutki w zależności od szczebla sądu i dat orzeczeń. Ważność tej uchwały była kwestionowana. W kwietniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że uchwala ta jest niezgodna z konstytucją i prawem unijnym.

Prezes Małgorzata Manowska w rozmowie z PAP wskazała, że Sąd Najwyższy powinien powrócić do kwestii poruszonych w uchwale trzech Izb. "Dopóki nie rozwiążemy problemu tej uchwały nie będzie możliwa dalsza dobra współpraca. Sędziowie Sądu Najwyższego powołani do pełnienia urzędu od października 2018 r. zostali uznani w tej uchwale de facto za sędziów, ale niezdolnych do orzekania. To budzi sprzeciw" - wskazała Manowska.

Sędzia w rozmowie z PAP przyznała, że sąd ma prawo do badania na zarzut strony, czy w konkretnej sprawie sędzia był sędzią niezawisłym. "Końcowa ocena uzależniona jest wówczas od stanu faktycznego tej sprawy. To oczywiste. Nie może to jednak dotyczyć ustrojowych, systemowych rozwiązań stanowiących podstawy powołania sędziego" - dodała.

"Niepokoi mnie sytuacja, w której podejmowane są próby zakwestionowania powołań sędziowskich dokonanych na podstawie uchwał aktualnej KRS, co w sposób oczywisty może prowadzić do podnoszenia kolejnych wadliwości wobec innych, wcześniejszych procedur powołań" - dodała I prezes SN.

Przypomniała przy tym, że Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności składu Krajowej Rady Sądownictwa przed 2017 r. "Oddanie stronom możliwości kwestionowania statusu sędziowskiego, bez względu na podstawę, na jakiej taki wniosek zostanie złożony, zachwiałoby fundamentami wymiaru sprawiedliwości" - oceniła Manowska.

Sprawa uchwały trzech Izb SN to jeden z elementów sporu ogniskującego się wokół kwestii sędziów powołanych przez prezydenta spośród osób wyłonionych przez Krajową Radę Sądownictwa, do której sędziów wybrał Sejm.

Zgodnie z tą uchwałą nienależyta obsada sądu powszechnego i wojskowego, a także Sądu Najwyższego występuje wtedy, gdy w składzie sędziowskim znajduje się osoba wyłoniona przez KRS w obecnym składzie. W sądzie powszechnym lub wojskowym taka nienależyta obsada sądu może być jednak stwierdzona tylko wówczas, gdy "wadliwość procesu powoływania" takiej osoby na sędziego prowadzi w konkretnych okolicznościach do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności. Jak orzekł SN, uchwała nie ma zastosowania do orzeczeń wydanych przez sądy przed dniem jej podjęcia. Wyjątkiem są orzeczenia Izby Dyscyplinarnej SN - tu uchwała ma zastosowanie bez względu na datę ich wydania.

W lutym premier Mateusz Morawiecki złożył w TK wniosek ws. uchwały trzech izb. Jak wskazano we wniosku szefa rządu, w sprawie tej chodziło o umożliwioną przez tę uchwałę kompetencję sądów do badania prawidłowości powołania sędziego przez prezydenta oraz do badania procedury prowadzonej przed KRS, która poprzedza to powołanie.

Ostatecznie w kwietniu Trybunał Konstytucyjny orzekł, że styczniowa uchwała trzech izb SN jest niezgodna z konstytucją, traktatem o Unii Europejskiej i Europejską Konwencją Praw Człowieka. Zdaniem TK uchwała ta naruszyła standard niezależności sądu i niezawisłości sędziego. Trybunał wskazał też, że uchwała przyznała jednym sędziom prawo decydowania o statusie innych sędziów.