Subskrybuj nas na Youtube
Pełnomocnikami strony w postępowaniu przed Urzędem Patentowym w sprawach wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych będą – oprócz rzeczników patentowych – również adwokaci i radcy prawni.
Nowe zasady reprezentacji wprowadza wchodząca w życie 27 lutego 2020 r. ustawa z 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 2309). Jej celem ma być m.in. zwiększenie dostępności pomocy prawnej w sferze ochrony własności przemysłowej.
– Zmiany odzwierciedlają faktyczną sytuację na rynku, na którym coraz więcej specjalistów z niszowej, ale ważnej gospodarczo dziedziny prawa własności intelektualnej wykonuje zawód adwokata bądź radcy prawnego. Uzasadnienie dla monopolu rzecznikowskiego w zakresie zgłoszeń przedmiotów własności intelektualnej do ochrony wynikało raczej z odległej przeszłości i było zbędnym reliktem – mówi dr Agnieszka Sztoldman, adwokat, senior associate w Kancelarii Taylor Wessing w Warszawie. – Trzeba też podkreślić, że aktualnie wielu rzeczników patentowych to po prostu prawnicy.
Brakuje natomiast rzeczników patentowych o wykształceniu technicznym. Skoro tak, to nie ma uzasadnienia, by wykluczać ze zgłaszania przedmiotów własności przemysłowej prawników wykonujących zawód adwokata czy radcy prawnego. Zatem rozszerzenie uprawnienia do zgłaszania przedmiotów własności przemysłowej znaków towarowych (wcześniej) czy oznaczeń geograficznych i wzorów przemysłowych (teraz) to zmiana w dobrym kierunku – ocenia. Podkreśla, że prawo ochronne na znak towarowy czy prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego to prawa odróżniające, gdzie przesłanki ochrony są normatywne (ustawowe). Kwalifikacja, czy dany przedmiot, np. oznaczenie, może podlegać ochronie, wynika więc po prostu z analizy przesłanek prawnych.
– W przypadku prawa z rejestracji wzorów przemysłowych oceny technicznej wymaga wyłącznie przesłanka nowości wzoru, przy czym jest ona mniej skomplikowana niż w przypadku patentów, które w dalszym ciągu pozostają monopolem rzecznikowskim – zwraca uwagę dr Agnieszka Sztoldman.
Już podczas konsultacji dotyczących projektu nowelizacji prawa własności przemysłowej Naczelna Rada Adwokacka pozytywnie oceniła proponowane zmiany. NRA podkreślała, że takie rozwiązanie rozszerzy możliwości stron postępowania, bo obok niewielkiej grupy rzeczników patentowych będą mogły korzystać również z doradztwa i reprezentacji świadczonej przez o wiele większe grono adwokatów oraz radców prawnych.
Większa dostępność
Także Krajowa Izba Radców Prawnych pozytywnie ocenia rozszerzenie uprawnień radców o możliwość reprezentowania strony w postępowaniu przed Urzędem Patentowym w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń oraz utrzymywaniem ochrony wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych.
– Rozwiązanie to pozwoli na zwiększenie dostępności usług profesjonalnego zastępstwa przed Urzędem Patentowym RP. W ocenie radców zasadne byłoby całkowite zrównanie uprawnień rzeczników patentowych oraz radców prawnych i adwokatów w zakresie reprezentacji przed Urzędem Patentowym, a więc pozwolenie radcom prawnym oraz adwokatom na występowanie w charakterze pełnomocnika we wszystkich rodzajach spraw, co jest rozwiązaniem historycznie uzasadnionym i odpowiada potrzebom gospodarki – uważa Leszek Korczak, wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
Natomiast zdaniem Agaty Witkowskiej, radcy prawnego z kancelarii Patpol Legal, nowelizację ustawy – Prawo własności przemysłowej w części dotyczącej rozszerzenia katalogu osób uprawnionych do świadczenia pomocy prawnej w zakresie wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych należy traktować z umiarkowanym optymizmem.
– Z jednej strony można pozytywnie ocenić kierunek zmian polegający na zwiększaniu dostępności pomocy prawnej w dziedzinie własności przemysłowej, a z drugiej należy zachować zdrowy rozsądek przy wyborze pełnomocnika w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP. O ile sprawy związane ze znakami towarowymi nie wymagają szczególnie rozwiniętych umiejętności technicznych, o tyle w przypadku wzorów przemysłowych są one nieodzowne. Powstaje zatem pytanie o wiedzę techniczną adwokatów i radców prawnych oraz obsługę przedsiębiorcy w tym zakresie na najwyższym poziomie. Z pewnością w wielu bardziej skomplikowanych sprawach zdecydowanie bardziej użyteczna będzie wiedza techniczna, jaką dzięki odbytej aplikacji posiada rzecznik patentowy. Aczkolwiek należy mieć na uwadze również to, że zarówno adwokaci, jak i radcy prawni stale podnoszą swoje kompetencje, również te związane z technologiami – ocenia Agata Witkowska.
Jej zdaniem znaczenie ma też fakt, iż przedstawiciele obu korporacji prawniczych są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem OC w razie szkody będącej następstwem wykonywania czynności zawodowych.
– Zawsze trzeba mieć na względzie dobro przedsiębiorcy, które implikuje konieczność chłodnej oceny faktycznych kompetencji w zakresie obsługi spraw dotyczących wzorów przemysłowych oraz oznaczeń geograficznych. Należy mieć również nadzieję, że przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie umocni współpracę między adwokatami i radcami prawnymi a rzecznikami patentowymi w zakresie obsługi spraw dotyczących własności przemysłowej – zaznacza Agata Witkowska.
Będą nowi klienci?
Powstaje pytanie, czy dzięki nowemu rozwiązaniu radcowie prawni i adwokaci mogą zyskać więcej klientów, głównie przedsiębiorców? Leszek Korczak uważa, że radcy prawni mogą pozyskiwać nowych klientów w szerszym zakresie. Doktor Agnieszka Sztoldman twierdzi natomiast, że choć część przedsiębiorców może wybrać zamiast usług rzecznika patentowego pomoc adwokata czy radcy prawnego, zmiana nie spowoduje jednak, że te grupy zawodowe będą miały więcej klientów czy zleceń.
– Spowodować to może zwiększenie liczby rejestracji/zgłoszeń przedmiotów własności przemysłowej do ochrony (wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych, znaków towarowych). Polscy przedsiębiorcy w odróżnieniu od np. francuskiego czy włoskiego biznesu nie korzystają z pełni ochrony oznaczeń identyfikujących czy wzorów produktów. Rejestracją wzorów przemysłowych powinna być szczególnie zainteresowana dynamicznie się rozwijająca branża meblarska czy sztuki użytkowej, jak również mody (np. w zakresie wieloletnich wzorów). Z kolei na rejestrację oznaczeń geograficznych powinni zwrócić uwagę producenci polskiego rynku rolno-spożywczego. Mogliby na niej skorzystać np. producenci lokalnych piw, miodów, soków, serów czy innych tradycyjnych bądź regionalnych wyrobów żywnościowych – ocenia dr Agnieszka Sztoldman.
Jednocześnie zaznacza, że z uwagi na wciąż stosunkowo małą liczbę zgłoszeń krajowych wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych liczba dotyczących ich postępowań jest stosunkowo niewielka. W zakresie rejestracji wzoru przemysłowego polscy przedsiębiorcy często natomiast korzystają ze ścieżki unijnej, czyli decydują się zarejestrować unijny wzór przemysłowy skuteczny na terytorium całej UE, zamiast ubiegać się o lokalną rejestrację tylko w Urzędzie Patentowym RP na terytorium Polski.
Edukować twórców i przedsiębiorców
Jak oceniają nowe przepisy rzecznicy patentowi?
– Choć zwiększy się liczba osób mogących reprezentować twórców i przedsiębiorców zainteresowanych uzyskaniem ochrony wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych przed Urzędem Patentowym RP, trudno oczekiwać, że automatycznie przełoży się to na liczbę zgłoszeń. W przypadku wzorów przemysłowych tylko kreatywność twórców może wygenerować nowe pomysły, które można objąć odpowiednią ochroną – ocenia Dorota Rzążewska, prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych.
Wyjaśnia, że wzór przemysłowy musi mieć określone cechy, które pozwolą skutecznie zabiegać o jego ochronę. Wiele ciekawych wzorów nie korzysta z ochrony przewidzianej dla tego rodzaju utworów, ponieważ twórcy i przedsiębiorcy nie wiedzą, jakie prawa im przysługują, jak się o nie ubiegać ani w jaki sposób z nich korzystać dla budowania przewagi rynkowej.
– Jeśli zatem wprowadzenie zmian miało na celu zwiększenie liczby dokonywanych zgłoszeń wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych, to nie sądzimy, by takie rozwiązanie pomogło. W pierwszej kolejności należałoby wprowadzić mechanizmy edukujące twórców i przedsiębiorców, dlaczego są potrzebne takie prawa i jak je wykorzystać w biznesie. PIRP dotychczas nie odczuła, by liczba rzeczników patentowych występujących jako pełnomocnicy przed Urzędem Patentowym była zbyt mała i nieadekwatna do potrzeb twórców i przedsiębiorców. Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do oznaczeń geograficznych, które zgłaszane są bardzo rzadko, również ze względu na wymogi ustawowe – podkreśla Dorota Rzążewska.
Czy nowa regulacja znacząco zwiększy konkurencję na tym szczególnym segmencie rynku usług prawnych?
– Będzie więcej osób mogących działać w charakterze pełnomocnika i to dobrze. Ale to nie ich liczba, lecz umiejętności i kwalifikacje powinny decydować o tym, kogo wybierze klient. Rzecznicy patentowi to grupa zawodowa wyspecjalizowana w ochronie praw własności przemysłowej i intelektualnej. Muszą odbyć trzyletnią aplikację rzecznikowską, podczas której poznają specyfikę i zasady ochrony różnych rodzajów praw własności intelektualnej. W przypadku zawodu adwokata czy radcy prawnego czas poświęcony tej akurat dziedzinie prawa jest zdecydowanie krótszy, zajęcia dotyczące praw własności intelektualnej trwają maksymalnie kilkanaście godzin. Natomiast rzecznicy patentowi nie tylko zdobywają wiedzę teoretyczną, lecz także praktyczną, poprzez pracę z patronem czy praktyki odbywane w Urzędzie Patentowym RP – podkreśla prezes PIRP. – Wszystko zależeć będzie od tego, na ile konkurujące grupy zawodowe będą odpowiedzialnie podchodzić do wiedzy i umiejętności koniecznych do oferowania usług w zakresie ochrony własności intelektualnej. Reprezentowanie klienta bez doświadczenia w tej dziedzinie prawa nie byłoby działaniem odpowiedzialnym. Warto wspomnieć, że w przypadku wzorów przemysłowych obowiązujący system dokonywania zgłoszeń koncentruje się na wypełnieniu wymogów formalnych, których spełnienie stanowi podstawę do udzielenia ochrony. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie wymaga to przeprowadzania przez ekspertów Urzędu Patentowego merytorycznych badań i analiz. Na etapie dokonywania zgłoszenia rzadko powstają problemy, przedsiębiorcy często dokonują zgłoszeń samodzielnie. Kłopoty mogą się zacząć, gdy zostaje wszczęte postępowanie o unieważnienie zarejestrowanego lub naruszenie praw do wzoru przemysłowego. Wtedy, żeby udzielić klientowi dobrej, fachowej i skutecznej pomocy, potrzebna jest wiedza merytoryczna i narzędzia analityczno-badawcze, którymi dysponują rzecznicy patentowi. Dlatego odpowiedź na pytanie, czy wprowadzone rozwiązania zwiększą konkurencję i dostępność usług, wymaga najpierw zdefiniowania, czy zależy nam na nominalnie dużej liczbie pełnomocników, czy na dostępności profesjonalnych usług dobrej jakości – stwierdza Dorota Rzążewska.
W innych krajach
Leszek Korczak przypomina, że regulacja uznająca za zasadę dopuszczenie do zastępstwa stron zarówno rzeczników patentowych, jak i adwokatów oraz radców prawnych na tych samych zasadach obowiązuje przed Europejskim Urzędem Patentowym.
– W opinii przedstawionej w toku prac nad projektem ustawy wskazano, że możliwość świadczenia przez radców prawnych i adwokatów usług zastępstwa prawnego przed urzędem patentowym w pełnym zakresie jest rozwiązaniem powszechnym na świecie. Prawo do występowania przed lokalnymi urzędami patentowymi (na równi z rzecznikami patentowymi – o ile taki zawód w danym kraju jest uregulowany prawnie) mają adwokaci i radcowie prawni niemal z wszystkich krajów Unii Europejskiej (np. Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Belgia, Czechy, Dania oraz Europejski Urząd Patentowy) – podkreśla.
– Są kraje, w których pełnomocnikiem przed Urzędem Patentowym może być jedynie rzecznik patentowy, a są i takie, gdzie katalog podmiotów uprawnionych do działania w tym charakterze jest szerszy. Wiele zależy też od przyjętego w danym kraju systemu edukacji i zawodowego przygotowania specjalistów od ochrony własności intelektualnej – podaje natomiast prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych.
Z jednej strony nowelizacja prawa własności przemysłowej otworzyła określony segment rynku (wzory przemysłowe i oznaczenia geograficzne), na którym działali do tej pory rzecznicy patentowi, również dla adwokatów i radców prawnych. Z drugiej – przyjęta 13 lutego 2020 r. przez Sejm nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw rozszerza uprawnienia rzeczników patentowych. Otóż zgodnie z dodanym przepisem w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych. Jak informuje PIRP, uprawnienia rzeczników patentowych zostały poszerzone o sprawy związane z ochroną praw autorskich oraz ochroną innych praw na dobrach niematerialnych. ©℗
Nie tylko zawodowo
Zgłoszenia wzorów przemysłowych w Urzędzie Patentowym RP można dokonać osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika.
Pełnomocnikiem w postępowaniu w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń oraz utrzymywaniem ochrony wzorów przemysłowych może być rzecznik patentowy, adwokat i radca prawny lub osoba świadcząca usługi transgraniczne w rozumieniu ustawy o rzecznikach patentowych. Pełnomocnik ten może udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji).
W przypadku osoby fizycznej pełnomocnikiem może być również współuprawniony, a także rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
Zgłaszający lub uprawniony niemający miejsca zamieszkania lub siedziby na obszarze Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego EFTA (strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej) objęci są przymusem działania za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, tj. rzecznika patentowego, adwokata lub radcy prawnego.
