Jestem komendantem straży miejskiej w niedużym mieście. Chcę ustalić sprawców wykroczeń polegających na umieszczeniu ogłoszeń na słupach oświetleniowych bez zgody zarządcy. Czy w tym celu mogę wystąpić do operatora telekomunikacyjnego? Jakich danych mogę żądać?
Oczywiście można wystąpić o dane, ale nie o wszystkie. Uprawnienia straży miejskiej są znacznie mniejsze niż uprawnienia policji czy straży granicznej, dotyczą tylko informacji podstawowych, tj. imienia i nazwiska oraz adresu zamieszkania. Co ważne, warunkiem wystąpienia do operatora jest brak innych możliwości ustalenia osoby odpowiadającej za wykroczenie. Musi to też być niezbędne do celów ustawowych, związanych z powołaniem i działaniem straży gminnych.
By zapewnić porządek publiczny na terenie gminy, radni mogą podjąć uchwałę powołującą samorządową, umundurowaną formację, czyli straż gminną. Zgodnie z art. 11 ustawy o strażach gminnych do jej zadań należy m.in:
  • ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
  • kontrola ruchu drogowego i publicznego transportu zbiorowego (w określonym zakresie),
  • współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli,
  • pomoc w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych,
  • zabezpieczenie miejsc przestępstwa, katastrofy lub innego zdarzenia,
  • ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
  • współdziałanie z organizatorami i innymi służbami podczas zgromadzeń i imprez publicznych,
  • doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania (w odkreślonych sytuacjach),
  • konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.
W związku z realizowanymi zadaniami straży przysługuje m.in. prawo przetwarzania danych osobowych – jednak z wyłączeniem danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym. Dane te strażnicy mogą pozyskiwać bez wiedzy i zgody osoby, której one dotyczą.
W przypadku danych telekomunikacyjnych podstawę prawną ich pozyskania stanowią co do zasady ustawa o strażach gminnych, prawo telekomunikacyjne i kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Straży miejskiej jako jednemu z oskarżycieli publicznych w sprawach o wykroczenia przysługuje bowiem prawo do przeprowadzenia czynności wyjaśniających i do zebrania danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie sprawcy. Zatem możliwe jest żądanie od operatora danych na podstawie art. 159 ust. 4 prawa telekomunikacyjnego, gdy zezwalają na to odrębne przepisy ustawy (w tym przypadku z ustawy o strażach gminnych). Nie chodzi jednak o wszystkie dane stanowiące tajemnicę telekomunikacyjną, ale o dane podstawowe. [ramka] Pod tym pojęciem należy rozumieć dane, o których mowa w art. 179 ust. 9 prawa telekomunikacyjnego, czyli z elektronicznego wykazu abonentów, użytkowników lub zakończeń sieci. Są to informacje uzyskane przez operatorów telekomunikacyjnych podczas zawierania umowy. Jednak w przypadku dostępu dla straży gminnej ograniczone do imienia, nazwiska i adresu – czyli tych danych, które są potrzebne do sporządzenia wniosku o ukaranie, a których, ze względu na tajemnicę telekomunikacyjną, nie należy rozszerzać. Wynika to bezpośrednio z art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o straży gminnej.
Tajemnica telekomunikacyjna obejmuje:
• dane dotyczące użytkownika (poza danymi podstawowymi, które są możliwe do przetwarzania na podstawie innych przepisów),
• treść indywidualnych komunikatów,
• dane transmisyjne, które oznaczają dane przetwarzane dla celów przekazywania komunikatów w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opłat za usługi telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, także wskazujące położenie geograficzne urządzenia końcowego użytkownika publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych,
• dane o lokalizacji, wykraczające poza dane niezbędne do transmisji komunikatu lub wystawienia rachunku,
• dane o próbach uzyskania połączenia między zakończeniami sieci, w tym dane o nieudanych próbach połączeń. ©℗
Potwierdził to w swojej opinii z 6 listopada 2015 r. generalny inspektor ochrony danych osobowych, odpowiadając na skargę komendanta straży miejskiej. Jeden z operatorów odmówił mu bowiem udostępnienia danych osobowych dwóch abonentów numerów telefonów, potrzebnych do sporządzenia wniosku o ukaranie w sprawie dotyczącej wykroczenia. GIODO nakazał ich udostępnienie w zakresie imienia i nazwiska oraz adresu zameldowania. Natomiast odmówił uwzględnienia wniosku w zakresie udostępnienia numeru PESEL. Po skardze kasacyjnej operatora sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn.akt I OSK 1429/17 z 14 marca 2019 r.), który generalnie potwierdził słuszność decyzji GIODO. Sąd uznał, że wniosek o ukaranie w rozumieniu art. 57 par. 2 pkt 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia powinien zawierać imię i nazwisko oraz adres obwinionego, a także inne dane niezbędne do ustalenia jego tożsamości, co upoważniania straże gminne do pozyskania tych danych od operatora pocztowego. ©℗
Stanowisko UODO z 23 września 2019 r. dla DGP
Odnosząc się do kwestii podstaw prawnych występowania przez straże gminne/miejskie do operatorów telekomunikacyjnych o udostępnianie danych osobowych abonentów numerów telefonicznych, należy wskazać, iż art. 159 ust. 1‒4 ustawy Prawo telekomunikacyjne umożliwia udostępnienie danych osobowych abonenta telefonicznego. Takie stanowisko prezentuje Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 marca 2019 r. o sygn. akt I OSK 1429/17 oraz w wyroku z 6 marca 2019 r. o sygn. akt I OSK 2677/16, gdzie stwierdza się, iż uzyskanie przez Straż Miejską podstawowych danych osobowych abonenta telefonu komórkowego, których jedynym dysponentem jest operator telekomunikacyjny stanowi niezbędny warunek realizacji ustawowych zadań straży gminnej, określonych w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, realizowanych dla dobra publicznego.
Przepis art. 159 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne stanowi, że zakazane jest zapoznawanie się, utrwalanie, przechowywanie, przekazywanie lub inne wykorzystywanie treści lub danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną przez osoby inne niż nadawca i odbiorca komunikatu, chyba że będzie to konieczne z innych powodów przewidzianych ustawą lub przepisami odrębnymi. Ponadto przepis art. 159 ust. 4 tej ustawy stanowi, że przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się do komunikatów i danych ze swojej istoty jawnych, z przeznaczenia publicznych lub ujawnionych postanowieniem sądu wydanym w postępowaniu karnym, postanowieniem prokuratora lub na podstawie odrębnych przepisów. W orzecznictwie ustalono, że przepisami odrębnymi, o których mowa w powołanej regulacji, jest ustawa o strażach gminnych.
W związku z powyższym straż gminna/miejska może występować do operatorów telekomunikacyjnych z wnioskami o udostępnienie danych z billingów.
Podstawa prawna
Art. 12 ust. 1 pkt 5, art. 10a ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1795).
Art. 161 ust. 1, art. 179 ust. 9 ustawy z 16 lipca 2004 r. ‒ Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1954 ze zm.).
Art. 54 par. 1, art. 56 par. 2 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. ‒ Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1120 ze zm.).