®, ™, ℠, ©. Co oznaczają najczęściej używane skróty do praw własności intelektualnej?

1. ®

Symbol „R-ka w kółku” wywodzi się ze słowa „Registered” (z języka angielskiego zarejestrowany) i informuje odbiorców, że oznaczenie przy którym zostało umieszczone jest zarejestrowanym znakiem towarowym. Zatem użycie tego wyróżnika obok nazwy czy logo: firmy lub oferowanych towarów/ usług, stanowi ogólną wskazówkę, że oznaczenie zostało zarejestrowane w danym urzędzie patentowym, czy urzędzie ds. znaków towarowych, jako ta kategoria praw własności przemysłowej. Praktyka używania tego symbolu w prawym górnym rogu znaku towarowego wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych Ameryki. Aktualnie jest to powszechnie stosowana praktyka także na arenie międzynarodowej.

Przedsiębiorca, który posiada prawo do znaku towarowego ma wyłączne uprawnienie do używania danego oznaczenia w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, dla wskazanych w rejestracji danego znaku towarów lub usług. Zgodnie z art. 153 ust. 13 ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U.2017.776; dalej: „p.w.p.”) może on „wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery „R” wpisanej w okrąg”. Dodanie tego wyróżnika stanowi zatem jedno z uprawnień, a nie obowiązek właściciela znaku towarowego. Brak jest dodatkowych wytycznych, w jakim dokładnie miejscu należy umieścić ten wyróżnik, jakie mają być dokładne proporcje litery i kółka czy też jakiej wielkości ma być ten symbol w stosunku do wybranego oznaczenia, etc. Każdy przedsiębiorca może więc podjąć indywidualnie decyzję o dodaniu ww. symbolu do swojego logo czy nazwy, w zależności od przyjętej strategii biznesowej i poczucia estetyki.

Nie wystarczy zgłosić znaku towarowego, zarejestrować domeny internetowej czy też rozpocząć działalności gospodarczej pod daną nazwą firmy, aby oferować w obrocie towary wzbogacone ww. wyróżnikiem. Wykorzystywanie ww. symbolu możliwe jest wyłącznie w okresie, w którym przedsiębiorcy przysługuje prawo do zarejestrowanego znaku towarowego.

Zasygnalizować należy, że użycie symbolu ® dla niezarejestrowanego znaku towarowego zgodnie z art. 308 p.w.p. stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny w wysokości do 5000 zł („wprowadzanie do obrotu towarów oznaczonych znakiem towarowym z wyróżnikiem mającym wywołać mylne mniemanie, że przedmioty te korzystają z takiej ochrony, podlega karze grzywny.”) Ponadto według art. 14 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2018.419) może też stanowić czyn nieuczciwej konkurencji polegający na „rozpowszechnianiu nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody”.

Unijna rejestracja znaku towarowego jest skuteczna na terenie wszystkich państw członkowskich. Krajowa rejestracja w Urzędzie Patentowym RP jest skuteczna wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Warto wskazać, że zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE z 13 grudnia 1990 r. o sygnaturze C-238/89 w sprawie dotyczącej towarów wyprodukowanych i zarejestrowanych we Włoszech, a następnie dystrybuowanych w Niemczech, wyróżnik ® może być używany przez uprawnionego obok znaku towarowego na towarach wprowadzanych do obrotu na terenie Niemiec, jeśli przedsiębiorca posiada ważną rejestrację znaku towarowego przynajmniej w jednym państwie członkowskim UE.

Na marginesie warto również wskazać, że posługiwanie się wyróżnikiem ® może mieć istotne znaczenie z punktu widzenia przeciwdziałania rozwodnieniu, używaniu w obrocie na danym rynku oznaczenia jako nazwy rodzajowej (utraty przezeń zdolności odróżniającej). Zdolność taką utraciło np. określenie „pina colada” dla rodzaju drinka. Dodanie tego wyróżnika posiada funkcję prewencyjną, informacyjną i reklamową, ale nie stanowi gwarancji oryginalności produktu.

2. ™ vs. ℠

TM jest to skrót od słowa „Trade Mark” (z języka angielskiego znak towarowy) i jego umieszczenie obok oznaczenia informuje, że przedsiębiorca używa go jako znaku towarowego. SM jest to skrót od słowa „Service Mark” (z języka angielskiego znak usługowy) i informuje, że przedsiębiorca używa danego oznaczenia jako znaku usługowego. Oznaczenia SM używa się w analogiczny sposób jak TM.

W Polsce ani UE stosowanie wyróżnika ™ nie jest regulowane przez przepisy dotyczące ochrony znaków towarowych. Symbol ™ może być więc używany nawet bez zgłoszenia znaku towarowego do ochrony. Możliwe jest dodanie go np. do nowego, jeszcze niezastrzeżonego, projektu logo. Stosowanie tego wyróżnika jest obecnie prawnie nieuregulowaną praktyką i ma raczej walor estetyczny, dodający prestiżu marce.

Zgodnie z praktyką amerykańską, wyróżnik ™ odnosi się do niezarejestrowanego znaku towarowego. Powszechnie przyjęło się, że tych oznaczeń używa przedsiębiorca, który zgłosił znak towarowy, ale jeszcze nie uzyskał rejestracji. Jeśli przedsiębiorca oferuje zarówno towary jak i usługi, to może wykorzystać wedle uznania symbol TM albo SM. Co więcej, przedsiębiorca oferujący swoje towary/ usługi za pośrednictwem Internetu w skali światowej powinien rozważyć używanie symbolu ™, a nie ®. Niewykluczone bowiem, że w poszczególnych krajach spoza UE użycie wyróżnika ® obwarowane jest przepisami prawnymi, w tym karnymi.

3. ©

Symbol „C w kółku” wywodzi się ze słowa „Copyrights” (z języka angielskiego prawa autorskie) i informuje, że oznaczenie jest chronione prawami autorskimi. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 1 ust. 4 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2019.1231) korzystanie z praw autorskich i ich wykonywanie nie jest uzależnione od dopełnienia jakiejkolwiek formalności. Praktyka używania ww. symbolu czy informacji „Copyrights reserved” pochodzi ze Stanów Zjednoczonych Ameryki. Zanim USA przystąpiło do Konwencji berneńskiej używanie tego wyróżnika było konieczne dla utrzymania praw autorskich.

Zazwyczaj tzw. nota o prawach autorskich zawiera cztery elementy: symbol praw autorskich; rok stworzenia; imię i nazwisko/ nazwę podmiotu, któremu przysługują autorskie prawa majątkowe oraz oświadczenie „Wszelkie prawa zastrzeżone”. W aplikacjach mobilnych najczęściej umieszczane są krótkie i proste informacje na dole ekranu aplikacji, ograniczające się np. do podania symbolu praw autorskich, roku stworzenia aplikacji i danych autora.