Formalności związane z zawarciem małżeństwa międzynarodowego. Co o tym mówi prawo?

W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z małżeństwem międzynarodowym, bardzo ważna jest potrzeba dokładnej regulacji prawa. Sprawy małżeńskie regulują art. 48-63 Prawa Prywatnego międzynarodowego (PrPrywM), m.in:

• art. 48-49 dotyczą materialnych i formalnych wymogów zawarcia małżeństwa
• art. 50-53, które poruszają kwestię stosunków między małżonkami
• art. 54, regulujący sprawy związane z separacją i rozwodem.

Państwa Unii Europejskiej były zainteresowane ujednoliceniem reguł kolizyjnych w sprawach rozwodu i separacji. W 2010 roku Rada UE zaakceptowała rozporządzenie o prawie właściwym dla rozwodu i separacji Nr 1259/2010. Dokument jednak znalazł zastosowanie tylko w niektórych państwach członkowskich, a mianowicie w Austrii, Belgii, Bułgarii, Francji, Hiszpanii, Luksemburgu, Niemczech, Portugalii, Rumunii, Słowenii, we Włoszech, na Węgrzech, Malcie oraz Łotwie.

Polska nie przystąpiła do tego rozporządzenia, stąd też nadal dla ustawienia prawa właściwego w sprawach małżeńskich należy stosować umowy dwustronne lub przepisy ustawy Prawa Prywatnego Międzynarodowego.

Zgodnie z przepisami, o formie zawarcia małżeństwa decyduje prawo tego państwa, na terenie którego jest ono zawierane.

Art. 49 PrPrywM mówi, że jeżeli małżeństwo zawierane jest poza granicami RP, wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków albo przez wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa.

Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa. Jeżeli jednak małżonkowie nie mają wspólnego prawa ojczystego, właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu (art. 54 (2)) PrPrywM.

W sytuacji, gdy małżonkowie lub jedno z nich nie posiada żadnego obywatelstwa, uwzględnia się prawo właściwe dla miejsca zamieszkania apatrydy.

Jedną z form zawarcia małżeństwa jest tzw. małżeństwo konsularne. Małżeństwo takie zawierane jest w placówkach dyplomatycznych, przy udziale konsula lub innego przedstawiciela dyplomatycznego.

Zgodnie z art. 1 (4) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Zaznaczyć należy, że zawarcie małżeństwa konsularnego jest możliwe, jeżeli:

• co najmniej jeden z małżonków jest obywatelem Polski
• na zawarcie małżeństwa konsularnego pozwala państwo, na którego terenie działa placówka dyplomatyczna
• żaden z małżonków nie jest obywatelem państwa, na którego terenie jest zawierane małżeństwo.