Od 1 września 2019 roku handlowcy będą musieli ją pobierać również za grubsze plastikowe torby. A na tym uszczelnianie przepisów się nie skończy. Dodatkowo na przedsiębiorców zostaną nałożone obowiązki prowadzenia ewidencji i składania sprawozdań, a także wpisu do Bazy Danych o Odpadach.
Nowe regulacje zawarto w uchwalonej 4 lipca 2019 r. ustawie o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (dalej w skrócie nowelizacja). Zmiany zmierzają do uszczelnienia systemu i (o ile ostatecznie nowelę po zmianach Senat zatwierdzi Sejm i podpisze prezydent) dla szerokiej rzeszy handlowców wydających klientom takie torby oznaczają prawdziwą rewolucję. Przede wszystkim dlatego, że od 1 września 2019 r. obowiązkiem opłatowym objęte zostaną także grubsze torby (50 i więcej mikrometrów). Nowością będzie też to, że opłata recyklingowa będzie rozliczana raz na kwartał (od 1 stycznia 2020 r.). Co więcej: pojawi się obowiązek prowadzenia ewidencji oraz składania sprawozdania. A na dodatek wszyscy handlowcy będą podlegali wpisowi do rejestru w Bazie Danych o Odpadach (BDO). Przy czym w złożenie wniosku o wpis będzie musiało nastąpić jeszcze przed 31 grudnia 2019 r. Brak wpisu będzie zagrożony karą administracyjną nawet do wysokości 1 mln zł.
Przyczyny rozszerzenia obowiązku
Wprowadzenie opłaty recyklingowej miało na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/720 z 29 kwietnia 2015 r. zmieniającej dyrektywę 94/62/WE w odniesieniu do zmniejszenia zużycia lekkich plastikowych toreb na zakupy (Dz. Urz. UE L 115 s. 11). Unijny legislator uznał bowiem, że obecny poziom zużycia plastikowych toreb na zakupy powoduje duże zaśmiecenie i nieefektywne korzystanie z zasobów. Szczególnie na celowniku znalazły się plastikowe torby na zakupy o grubości materiału poniżej 50 mikronów (lekkie plastikowe torby na zakupy), które stanowią zdecydowaną większość całkowitej liczby plastikowych toreb na zakupy zużywanych w UE i na dodatek są rzadziej wykorzystywane ponownie niż grubsze foliówki. Należy zaznaczyć, że dyrektywa 2015/720 nie wymaga wprost wprowadzenia opłaty recyklingowej lub innej tego rodzaju opłaty. Przy czym art. 4a ustęp 1 dyrektywy wskazuje, że państwa członkowskie przyjmują środki służące osiągnięciu trwałego zmniejszenia zużycia lekkich plastikowych toreb na zakupy na swoim terytorium poprzez zmniejszenie, utrzymywanie lub wprowadzanie instrumentów ekonomicznych i ograniczeń wprowadzania foliówek do obrotu. Polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie instrumentu ekonomicznego w postaci opłaty recyklingowej, która obowiązywała od 1 stycznia 2018 r. Do tej pory jednak obowiązkiem tym objęte były lekkie torby, a więc o grubości nieprzekraczającej 50 mikronów. Jak się jednak okazało w praktyce, znacząca część przedsiębiorców omijała wymogi ustawowe poprzez wprowadzenia do obrotu toreb grubszych – ze szkodą dla środowiska.
Wszystkie reklamówki
Ustawodawca zdecydował się tę lukę zlikwidować. Od 1 września 2019 r. przedmiotem opłaty produktowej będą również torby o grubości 50 i więcej mikrometrów. W ramach noweli rozszerzono zatem definicję toreb podlegających opłacie zawartą w ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowym (t.j. Dz.u. z 2019 r. poz. 542 ze zm.; dalej: u.g.o).
Definicje ustawowe
W znowelizowanym art. 8 u.g.o. zawierającym słowniczek ustawowy w punkcie 15a i 15b zawarto następujące definicje:
► Torby na zakupy z tworzywa sztucznego – oznaczają torby na zakupy, z uchwytami lub bez uchwytów, wykonane z tworzywa sztucznego, które są oferowane w jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego, do których zalicza się:
a) lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 50 mikrometrów,
b) bardzo lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 15 mikrometrów, które są wymagane ze względów higienicznych lub oferowane jako podstawowe opakowanie żywności luzem, gdy pomaga to w zapobieganiu marnowaniu żywności,
c) pozostałe torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału równej 50 mikrometrów i większej [NOWOŚĆ]
► Tworzywo sztuczne – oznacza polimer w rozumieniu art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny strukturalny składnik toreb na zakupy.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 40a ustęp 1 u.g.o. przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego przeznaczone do pakowania produktów oferowanych w tej jednostce, jest obowiązany pobrać opłatę recyklingową od nabywającego torbę na zakupy z tworzywa sztucznego. Na mocy nowelizacji do definicji zawartej w art. 8 ust. 15a u.g.o. została dodana litera c. Zgodnie z tym przepisem do kategorii toreb na zakupy z tworzyw sztucznych zostały dodane – obok dotychczasowych lekkich i bardzo lekkich toreb [ramka] – „pozostałe torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału równej 50 mikrometrów i większej”. Mówiąc prościej, po zmianach opłata recyklingowa będzie więc pobierana od wszystkich toreb z tworzywa sztucznego – z wyjątkiem niektórych bardzo lekkich toreb.
Przy czym w przypadku bardzo lekkich toreb istotny jest również cel ich użycia. Mianowicie opłata nie będzie pobierana, gdy są one wymagane ze względów higienicznych lub oferowane jako podstawowe opakowanie żywności luzem, o ile zapobiega to marnowaniu żywności. Natomiast jeżeli dana torba z tworzywa sztucznego będzie miała poniżej 15 mikrometrów (tzw. zrywki), ale nie będzie używana do pakownia towarów ze względów higienicznych lub oferowana jako podstawowe opakowanie żywności luzem, np. sprzedawca będzie pakował w nie guziki, nici lub inne lekkie przedmioty niebędące żywnością – to opłatę będzie należało pobrać.
Inne zmiany w noweli ustawy o czystości i porządku w gminach istotne dla przedsiębiorców
• W ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przyjęto, że przystąpienie właściciela nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy (najczęściej przedsiębiorcy), do zorganizowanego przez gminę systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest dobrowolne i następuje na podstawie zgody właściciela nieruchomości wyrażonej w formie pisemnej. Oznacza to, ze przedsiębiorcy będę mieli wybór i będą mogli uznać, że bardziej dogodne dla nich jest samodzielnie zawieranie umów na odbiór odpadów komunalnych.
• W ustawie o odpadach po krótkim okresie obowiązywania skróconego okresu magazynowania odpadów – do jednego roku, znów następuje przywrócenie okresu trzyletniego dla większości odpadów. Mianowicie zgodnie ze zmienionym art. 25 ust. 4 ustawy odpady mogą być magazynowane, jeżeli konieczność magazynowania wynika z procesów technologicznych lub organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, nie dłużej jednak niż przez:
1) jeden rok – w przypadku magazynowania odpadów niebezpiecznych, odpadów palnych, niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych;
2) trzy lata – w przypadku magazynowania pozostałych odpadów.
• W ustawie z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach został wydłużony termin na złożenie wniosków o zmianę pozwoleń odpadowych – zamiast do 5 września 2019 r. przedsiębiorcy będą mogli je składać do 5 marca 2020 (zmianę tę omówimy w jednym z kolejnych numerów FiP).
Z tworzyw sztucznych, czyli jakie?
Po drugie należy podkreślić, że przedmiotem opłaty są torby z tworzyw sztucznych. Jeżeli więc będą wydawane np. torby papierowe – wówczas obowiązku opłatowego nie będzie. Przy czym w zmienionym art. 8a u.g.o. wskazano, że oksydegradowalne torby na zakupy z tworzywa sztucznego mieszczą się w definicji lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego, bardzo lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego lub pozostałych toreb z tworzywa sztucznego. W związku z powyższym, jeżeli oksydegradowalna torba na zakupy z tworzywa sztucznego jest zaklasyfikowana jako lekka torba na zakupy z tworzywa sztucznego lub należy do kategorii „pozostałych toreb na zakupy z tworzywa sztucznego”, przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której oferowane są takie torby, jest obowiązany w odniesieniu do nich pobrać opłatę recyklingową. Przyczynę tego rozwiązania można odnaleźć w motywie 18 preambuły do dyrektywy nr 2017/720. Chodzi o to, że podczas produkcji toreb oznaczonych jako „oksybiodegradowalne” lub „oksydegradowalne”, do tradycyjnych tworzyw plastikowych są dodawane inne substancje. I choć dodatkowe substancje powodują, że plastik z czasem ulega rozpadowi na małe cząsteczki, to nadal pozostają w środowisku. Zatem określanie takich toreb jako biodegradowalne może być mylące, gdyż nie mogą one stanowić rozwiązania przeciwdziałającego zaśmiecaniu, wręcz przeciwnie, mogą je zwiększać.
Kto uiści
Podmiotem uiszczającym opłatę produktową jest przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego. Przez przedsiębiorcę – rozumie się przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646 ze zm.). Zatem obowiązek obejmie m.in. wszystkie placówki detaliczne, które oferują takie torby.
Podstawa obliczenia
Zgodnie z już obowiązującym art. 40b ustęp 1 ustawy maksymalna stawka opłaty recyklingowej wynosi 1 zł za sztukę torby na zakupy z tworzywa sztucznego. Przy czym ostateczną wysokość określił minister środowiska w rozporządzeniu z 8 grudnia 2017 r. w sprawie stawki opłaty recyklingowej (Dz.U. poz. 2389). Stawka opłaty recyklingowej wynosi 0,20 zł za jedną sztukę lekkiej torby na zakupy z tworzywa sztucznego. W tym miejscu trzeba dodać, że konieczna będzie zmiana tego rozporządzenia, albowiem obecnie obejmuje ono tylko „lekkie torby”. Ponadto jak wynika z interpretacji ministra finansów, do opłaty należy doliczyć jeszcze podatek VAT. Jak wyjaśniło MF, podstawą opodatkowania, co do zasady, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. Włącza się tu otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). W efekcie koszt ponoszony przez końcowych nabywców foliówek to najczęściej 25 groszy. Należy jednak wskazać, że prócz samej opłaty recyklingowej przedsiębiorca może pobrać także cenę za torbę.
Pobór daniny
Mechanizm rozliczania opłaty recyklingowej jest odmienny od tego przewidzianego dla opłaty produktowej (która jest również uregulowana w ustawie o gospodarce opakowaniami). Opłata recyklingowa jest pobierana od każdej sztuki torby. Z kolei opłata produktowa jest ponoszona w sytuacji, gdy wprowadzający produkty w opakowaniach oraz organizacja odzysku nie wykonali obowiązku osiągnięcia określonego w przepisach poziomu odzysku lub recyklingu. Ustawodawca przewidział istotne zmiany w terminie rozliczenia opłaty recyklingowej. Przede wszystkim po wejściu w życie znowelizowanych przepisów trzeba będzie ją wnosić kwartalnie, a nie jak dotychczas raz w roku. I tak, w myśl znowelizowanego art. 40c, pobrana opłata recyklingowa jest wnoszona na odrębny rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym została pobrana. Natomiast do tej pory trzeba było ją wnieść do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, w którym została pobrana. Co to oznacza w praktyce? Pierwsza wpłata opłaty recyklingowej za 2018 r. następowała do 15 marca 2019 r. Za rok 2019 – opłata roczna powinna być wniesiona do 15 marca 2020 r. Jednak już za pierwszy kwartał 2020 r. – trzeba ją będzie wnieść w rozliczeniu kwartalnym, a więc w terminie do 15 kwietnia 2020 r.
Ewidencja
Istotną zmianą w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego jest to, że na przedsiębiorców został nałożony obowiązek prowadzenia ewidencji oraz składania sprawozdań.
Przypomnijmy, że w uzasadnieniu do projektu zmiany ustawy o gospodarce opakowaniami sprzed dwóch lat, wprowadzającej opłatę recyklingową, zostało wskazane, że w związku z nią nie będzie nałożony żaden nowy obowiązek o charakterze sprawozdawczym. Teraz jednak resort środowiska zmienił zdanie. Na podstawie dodawanego art. 40f ust. 1 w ustawie o gospodarce opakowaniami przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego objęte opłatą recyklingową, jest obowiązany prowadzić – w postaci papierowej albo elektronicznej – ewidencję liczby nabytych i wydanych lekkich i pozostałych toreb na zakupy z tworzywa sztucznego w danym roku kalendarzowym.
Dodatkowo w art. 40f ust. 2 u.g.o. zostało rozstrzygnięte, że przedsiębiorca prowadzący więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego, objęte opłatą recyklingową, prowadzi ewidencję, o której mowa powyżej, oddzielnie dla poszczególnych jednostek. Informacje zawarte w ewidencji przedsiębiorcy są zobowiązani przechowywać przez pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego informacje dotyczą (art. 40f ust. 3).
Co niezwykle istotne – przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, w których są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego, objęte opłatą recyklingową, są obowiązani niezależnie od prowadzonej ewidencji także do złożenia sprawozdania. Jak wynika z nowo dodanych artykułów: 73 ust. 1 pkt 2a oraz art. 73 ust. 2 pkt 2a ustawy o odpadach – sprawozdanie to dotyczyć ma liczby nabytych i wydanych pozostałych toreb na zakupy z tworzywa sztucznego.
Sprawozdania są składane do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy, przy czym za 2019 r. takie sprawozdanie ma dotyczyć okresu 1 września – 31 grudnia 2019 roku (art. 26 ust. 2 nowelizacji). Po myśli art. 76 ust. 2 ustawy o odpadach sprawozdania wprowadza się do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (dalej w skrócie BDO) przez wypełnienie elektronicznego formularza za pośrednictwem indywidualnego konta. Konto takie jest nadawane w momencie rejestracji w BDO.
Wpis do BDO
Już od 1 września 2019 r. mają wejść w życie przepisy dotyczące wpisów przedsiębiorców do BDO sprzedających torby na zakupy. Przy czym wpisu do BDO – zgodnie z artykułem z art. 26 ust. 1 nowelizacji z 4 lipca 2019 r. – mają dokonać przedsiębiorcy prowadzący w dniu wejścia jej w życie jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, w których są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego, objęte opłatą recyklingową. A więc w praktyce mało której placówki ten obowiązek nie będzie dotyczył. Termin złożenia wniosku o wpis do rejestru to 31 grudnia 2019 r. Po tej dacie przedsiębiorca, który będzie wprowadzał do obrotu torby na zakupy z tworzyw sztucznych bez złożenia wniosku o wpis do BDO, będzie podlegał administracyjnej karze pieniężnej w wysokości od 5000 do 1 000 000 zł. Podstawę nałożenia kary będzie stanowił art. 194 ust. 1 pkt 5 ustawy o odpadach.
Redystrybucja środków
Zgodnie z art. 40cb ust. 1 u.g.o. marszałek województwa prowadzi odrębny rachunek bankowy w celu gromadzenia i przekazywania wpływów z tytułu opłaty recyklingowej oraz dodatkowej opłaty recyklingowej. Wpływy te marszałek przekazuje na rachunek dochodów budżetu państwa w terminie 10 dni po upływie miesiąca, w którym wpłynęły (art. 40 cb ust. 2), 1 proc. z wpływów stanowi dochody bud żetu samorządu województwa – z przeznaczeniem na koszty egzekucji należności z tytułu opłaty recyklingowej oraz dodatkowej opłaty recyklingowej i obsługę administracyjną systemu poboru tych opłat (art. 40 cb ust. 3).
