Prezydent podpisał nowelę ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Będzie łatwiej uzyskać poradę

Podczas poniedziałkowej uroczystości w Pałacu Prezydenckim Andrzej Duda podkreślił, że główną intencją nowelizacji ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, było poprawienie dostępności do nieodpłatnej pomocy prawnej.

Do tej pory - zaznaczył prezydent - katalog osób, które mogły skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej był katalogiem zamkniętym, ponieważ ustawa wskazywała konkretne kategorie osób, którym nieodpłatna pomoc prawna może być udzielona.

"Nowa ustawa powoduje odwrócenie, można powiedzieć, tego rozwiązania. Nieodpłatna pomoc prawna będzie udzielana każdemu, kto tej pomocy potrzebuje i złoży oświadczenie, że nie stać go na to, aby otrzymać pomoc prawną normalną, na zasadach rynkowych, od radcy prawnego lub adwokata, czyli pomocy prawnej odpłatnej" - powiedział prezydent.

Jak zaznaczył, że "nie ma wydzielenia konkretnych kategorii osób, którym ta pomoc prawna może być udzielona, będzie ona udzielona każdemu, kto tej pomocy prawnej potrzebuje".

Prezydent podkreślił, że nowelizacja wprowadza nową kategorię pomocy - nieodpłatne poradnictwo obywatelskie dla osób w trudnej sytuacji życiowej. "Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie to szerzej, niż tylko nieodpłatna pomoc prawna. To pomoc osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, osobom, które są nieporadne, które nie są w stanie sobie poradzić z rozwiązaniem pewnych swoich życiowych problemów" - mówił Duda.

Te problemy to - wymienił prezydent - zadłużenie, sprawy mieszkaniowe, sprawy z zakresu zabezpieczenia społecznego. Duda powiedział, że w ramach poradnictwa obywatelskiego będzie można liczyć na to, że "otrzyma się z jednej strony w przystępny bardzo sposób, zrozumiały dla zwykłego obywatela (...) w prostych słowach udzieloną podstawową poradę prawną plus możliwość pomocy także w załatwieniu czynności urzędowych czy w rozwiązaniu pewnych problemów".

Elementem nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są wprowadzone nowelizacją nieodpłatne mediacje. Prezydent zaznaczył, że nieodpłatna mediacja będzie przede wszystkim dotyczyła "rozwiazywania sporów w sposób pozasądowy, pozaprocesowy".

"To zmierza także do odciążenia sądów. Nie każda sprawa musi trafić do sądów, być może uda się ją rozwiązać właśnie poprzez mediację, która ma charakter pozasądowy, która nie prowadzi do wszczęcia postępowania sądowego a rozwiązuje problem" - powiedział Duda. Zaznaczył, że wykorzystanie tego instrumentu jest szczególnie uzasadnione w sprawach rodzinnych, dotyczących na przykład opieki nad dziećmi.

Punkty bezpłatnego poradnictwa obywatelskiego - mówił prezydent - będą prowadziły organizacje pozarządowe, a środki na ten cel zostaną zabezpieczone z budżetu państwa. Nowelizacja - stwierdził - jest otwarciem na funkcjonowanie organizacji pozarządowych, które będą prowadziły punkty poradnictwa obywatelskiego.

"To one (organizacje pozarządowe) będą startowały w ogłaszanych przez jednostki samorządu terytorialnego, przez powiaty, w tym zakresie konkursach i to one - mam nadzieję - będą przede wszystkim tym zainteresowane" - zaznaczył Andrzej Duda.

Dodał, że tego rodzaju poradnictwo jest prowadzone od dziesięcioleci, jednak na innych zasadach. "Chodzi o to, że poprzez uregulowanie będą wprost skierowane środki finansowe z budżetu państwa na udzielanie takiego właśnie poradnictwa, a więc będzie ono expresis verbis finansowane ze środków publicznych, a jeśli tak, to musi znajdować się ono pod pewną kontrolą i reglamentacją" - powiedział Duda.

Stąd - podkreślił - "będą ogłaszane konkursy, będą się zgłaszały podmioty, które będą weryfikowane, czy mają odpowiednich fachowców, którzy tego poradnictwa mogą udzielać i oczywiście będzie sformalizowana także kategoria doradców obywatelskich". Prezydent zaznaczył, że doradcy będą mieli obowiązek ukończenia odpowiedniego kursu w zakresie porad obywatelskich oraz brania udziału w kursach doszkalających prowadzonych przez organizacje pozarządowe.

Według prezydenta "rozwijające się, nowoczesne państwo, państwo, w którym naprawdę budowane jest społeczeństwo obywatelskie" powinno realizować formy bezpłatnej pomocy prawnej "przede wszystkim poprzez organizacje pozarządowe". Andrzej Duda wyraził zadowolenie, że dzięki nowelizacji "ta działalność będzie mogła być teraz jeszcze lepiej finansowania ze środków publicznych".

"Także w ten sposób, że te środki będą jeszcze celniej ukierunkowane. Że ta pomoc będzie mogła lepiej funkcjonować, że będzie łatwiejsza także dla obywateli w tym, aby móc z niej skorzystać" - powiedział prezydent.

Zaznaczył przy tym, że nowela wprowadza pewne ograniczenia dotyczące świadczenia darmowych porad. Nie otrzyma ich np. osoba prowadząca działalność gospodarczą.

"Oczywiście będzie można dostać nieodpłatną pomoc prawną na to, żeby zacząć, założyć działalność gospodarczą. Jeżeli ktoś będzie potrzebował uzyskać informację prawniczą na temat, (...) jakie są obostrzenia, czy ta działalność jest reglamentowana przez państwo, czy nie, czy można ją prowadzić swobodnie" - wyjaśnił prezydent.

Darmowa pomoc prawna nie będzie przysługiwała także na etapie toczącego się już postępowania np. przed organami administracji publicznej, sądami powszechnymi, administracyjnymi albo Sądem Najwyższym. Prezydent przypomniał, że w takich przypadkach pomoc prawna świadczona jest z urzędu. "W pozostałym zakresie można na tę nieodpłatną pomoc liczyć i to nawet szerzej niż to było do tej pory, bo nie będą wyłączone porady z zakresu prawa handlowego, celnego czy prawa dewizowego, których do tej pory nie było" - podkreślił Duda.

Według prezydenta nowelizacja pozwala zakończyć pewien etap tworzenia w Polsce przyjaznego państwa. "Bardzo się cieszę, że udaje nam się dzisiaj zakończyć pewien etap w procesie tworzenia w Polsce warunków, które można określać jako przyjazne państwo, państwo, które wyciąga rękę do obywatela, państwo, które rzeczywiście pomaga obywatelowi" - oświadczył Duda.

Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej uchwalona została w sierpniu 2015 r. Zgodnie z obecną nowelizacją - której projekt przygotował i latem ubiegłego roku złożył w Sejmie prezydent Duda - nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej i złoży w tej sprawie odpowiednie oświadczenie.

Nnowelizacja wprowadza nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, które obejmuje działania dostosowane do sytuacji danej osoby uprawnionej, służące zwiększeniu świadomości o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia jej w samodzielnym rozwiązywaniu problemu.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie - zgodnie z nowelizacją - obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje również nieodpłatną mediację, jako jedną z form udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym.