Subskrybuj nas na Youtube
Kiedy sąd wyda nakaz zapłaty
W każdym przypadku wpłynięcia pozwu do sądu, przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana i czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym. Jedną z decyzji może być skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne i wydanie nakazu zapłaty i to niezależnie od tego, czy powód w treści pozwu wnioskował o wydanie nakazu zapłaty, czy też nie. Jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, sąd może wydać nakaz zapłaty. Przepis szczególny może ponadto przewidywać wdrożenie postępowania upominawczego w innych sprawach.
Pozew w postępowaniu upominawczym musi spełniać takie same warunki, jak pozew w postępowaniu zwykłym. Podlega też tak samo obliczanej opłacie (co do zasady opłata stosunkowa w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu), z tą różnicą, że w przypadku uprawomocnienia się nakazu zapłaty sąd z urzędu zwraca powodowi 3/4 uiszczonej opłaty od pozwu. Wydanie orzeczenia następuje na podstawie okoliczności faktycznych tylko jednej strony – powoda. Sąd nie weryfikuje na tym etapie prawdziwości dowodów. Sąd dokonuje oceny, czy należy wydać nakaz zapłaty, na podstawie twierdzeń powoda. Pozwany nie ma możliwości ustosunkowania się do nich, nie uczestniczy w postępowaniu. Nakaz zapłaty może jedynie uwzględniać powództwo. Nie może dojść do sytuacji oddalenia powództwa nakazem zapłaty. Stąd nakaz zapłaty nie może być zaskarżony przez powoda. Nakazowi zapłaty nie może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności.
Przeszkody
Nakaz zapłaty nie zostanie wydany, a przewodniczący wyznaczy rozprawę, jeśli uzna, że brak jest podstaw do jego wydania. Nakaz zapłaty nie zostanie wydany, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne, okoliczności przytoczone przez powoda budzą wątpliwości, czy też zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego. Nakaz zapłaty nie może być też wydany, jeśli już na tym etapie zachodzi wątpliwość co do miejsca pobytu pozwanego albo wiadomo, że doręczenie mu nakazu nie będzie mogło nastąpić w kraju.
Zapłata albo sprzeciw
Jeżeli wyżej wymienione przeszkody nie wystąpią, sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Sąd nakazuje pozwanemu zaspokojenie roszczenia (w całości, z kosztami), w ciągu dwóch tygodni. Jeśli pozwany nie uznaje żądania pozwu, powinien w tym samym terminie wnieść sprzeciw do sądu. Wraz z nakazem zapłaty sąd doręcza pozwanemu pozew oraz stosowne pouczenia (o sposobie wniesienia sprzeciwu, o obowiązkach dowodowych oraz skutkach niezaskarżenia nakazu). Jako że na tym etapie postępowania nie można jeszcze stwierdzić, czy pozwany będzie działał samodzielnie czy przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, sformułowanie odpowiednich pouczeń jest uzasadnione. Zaniedbanie przez sąd w wykonaniu wyżej wymienionych obowiązków daje pozwanemu określone uprawnienia.
I tak, w razie doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty bez pozwu, doręczenie uznać należy za bezskuteczne. Nie rozpoczyna wówczas biegu termin do wniesienia sprzeciwu (por. postanowienie SN z 13.11.1964 r., II CZ 79/64).
Z kolei brak pouczenia o sposobie wniesienia sprzeciwu i skutkach niezaskarżenia nakazu zapłaty nie wpływa na skuteczność doręczenia. Doręczenie jest skuteczne, a termin do wniesienia sprzeciwu rozpoczyna swój bieg. Jeśli jednak pozwany wniósł sprzeciw od takiego nakazu zapłaty z przekroczeniem terminu, może złożyć wniosek o przywrócenie terminu, opierając go właśnie na podstawie braku właściwego pouczenia przez sąd.
Kiedy sąd uchyli nakaz zapłaty?
Nieskuteczna próba doręczenia nakazu zapłaty pozwanemu może być przyczyną uchylenia nakazu zapłaty. Stanie się tak w dwóch przypadkach: gdy miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo doręczenie musiałoby nastąpić za granicą. Uchylenie nakazu zapłaty z wyżej wskazanych powodów nie powoduje jednak, że postępowanie się kończy. Przeciwnie, sprawa jest dalej rozpoznawana, tyle że w postępowaniu procesowym. Przewodniczący powinien wówczas przede wszystkim doprowadzić do doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Skoro jednak pod adresem, wskazanym przez powoda, pozwany nie przebywa, sąd wezwie powoda do wskazania adresu aktualnego.
Wspomniane uchylenie nakazu zapłaty nie nastąpi, jeśli pozwany – mimo braku doręczenia mu orzeczenia – dowiedział się o nim i wniósł sprzeciw. W takiej sytuacji bowiem nakaz zapłaty traci moc.
Sąd uchyli nakaz zapłaty także jeśli okaże się, że w chwili wniesienia pozwu istniały braki w zakresie bezwzględnych przesłanek procesowych i braki te nie zostały w wyznaczonym terminie usunięte. Chodzi o sytuacje, w których pozwany nie miał zdolności sądowej (tj. zdolności występowania w procesie jako strona), zdolności procesowej (tj. zdolności do dokonywania czynności procesowych) albo organu powołanego do reprezentowania.
Nie zgadzasz się z orzeczeniem – wnieś sprzeciw
Sprzeciw od nakazu zapłaty należy wnieść do sądu, który wydał nakaz zapłaty. Sprzeciw nie podlega opłacie sądowej. W piśmie należy wskazać zakres zaskarżenia – czy nakaz zapłaty zaskarżony jest w całości, czy części. Od zakresu zaskarżenia zależy bowiem zakres utraty mocy przez nakaz zapłaty. W części zaskarżonej nakaz zapłaty traci moc, zaś w części, w której go nie zaskarżono, ma skutki prawomocnego wyroku. Pozwany powinien w treści sprzeciwu przedstawić także wszelkie zarzuty, przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, pod rygorem ich utraty. Pozwany powinien przytoczyć wszelkie okoliczności faktyczne i dowody na ich poparcie, co służyć ma podważeniu żądania pozwu.
Spóźnione twierdzenia i dowody sąd pominie, chyba że pozwany uprawdopodobni, że nie zgłosił ich w sprzeciwie bez swojej winy lub uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu albo występują inne wyjątkowe okoliczności. Sprzeciw jest momentem wdania się w spór. Dlatego też zaniechanie obowiązku przedstawienia w sprzeciwie wszystkich możliwych i potrzebnych na tym etapie postępowania twierdzeń i dowodów, stwarza po stronie sądu uprawnienie do pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów (por. wyrok SA w Łodzi z 17.02.2017 r., I ACa 1080/16).
Jeśli pozew został wniesiony na urzędowym formularzu, sprzeciw również należy wnieść w takiej formie. W sprzeciwie pozwany może też wnieść powództwo wzajemne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia.
Prawidłowe wniesienie sprzeciwu powoduje, że nakaz zapłaty traci moc, a przewodniczący wyznacza rozprawę. Postępowanie toczy się od tego momentu w normalnym, procesowym trybie.
Jeśli jednak sprzeciw został wniesiony po upływie terminu lub jest z innych przyczyn niedopuszczalny (np. sprzeciw wniesiony od nakazu zapłaty, który w ogóle nie został wydany), sąd go odrzuci. Podobny skutek nastąpi, gdy pozwany nie usunął w terminie braków wskazanych przez sąd.
Dowiedziałeś się o nakazie zapłaty od komornika? Nie jest za późno
Szczególny tryb postępowania przy wydawaniu nakazu zapłaty (na posiedzeniu niejawnym, bez udziału pozwanego w postępowaniu) stwarza potrzebę szczególnej ochrony praw pozwanego także na etapie postępowania egzekucyjnego. Służy temu informacyjny charakter zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Zawiadomienie takie powinno wskazywać treść tytułu wykonawczego, sposób egzekucji, a ponadto liczne pouczenia o uprawnieniach dłużnika. W sytuacji wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego opartego na orzeczeniu wydanym na posiedzeniu niejawnym (np. nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym) te pouczenia nabierają szczególnego znaczenia i wzmacniają status dłużnika w taki sposób, by jego prawa nie zostały naruszone.
Komornik poucza o sposobie i trybie doręczania pism w toku postępowania sądowego, tj. pozostawienia – w razie niemożności doręczenia – pisma w placówce pocztowej i zawiadomienia adresata o odbiorze w terminie 7 dni i powtórzeniu czynności po bezskutecznym upływie terminu. Na wniosek strony sąd albo referendarz sądowy wydaje zaświadczenie, w którym stwierdza, że nakaz zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres w powyższym trybie. Podstawowym warunkiem zastosowania trybu doręczenia i domniemania faktycznego doręczenia przesyłki adresatowi jest to, aby adres na przesyłce był prawidłowy i był rzeczywistym adresem mieszkania adresata. Domniemanie polega na uznaniu, że przesyłka, która została złożona w placówce pocztowej, przy jednoczesnym dwukrotnym zawiadomieniu adresata o odbiorze, została doręczona. Gdyby jednak okazało się, że doręczenia próbowano dokonać pod niewłaściwym adresem, np. tam, gdzie adresat już nie mieszka, dokonanie powyższych czynności nie będzie prowadziło do skutecznego doręczenia. W praktyce kwestia prawidłowości adresu badana jest często na późniejszym etapie postępowania rozpoznawczego, a nawet już po wszczęciu egzekucji. Wydanie zaświadczenia przez sąd ma minimalizować to ryzyko i chronić prawa dłużnika, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć o wydaniu przeciwko niemu nakazu zapłaty i jego treści.
Pozwany – dłużnik w przypadku uzyskania zaświadczenia, z którego wynika, że nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym został doręczony na inny adres niż miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w postępowaniu egzekucyjnym, może je przedstawić komornikowi. Na tej podstawie komornik zawiesza – na wniosek dłużnika – postępowanie egzekucyjne.
Pouczenie obejmuje ponadto treść przepisów regulujących przywrócenie terminu do dokonania czynności, której strona nie dokonała w terminie bez własnej winy, sposobu wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty oraz przypadki, w których organ egzekucyjny umorzy postępowanie w sprawie.
Podstawa prawna:
art. 4971 – 505, art. 805, art. 139 § 1 i 5, art. 168, art. 172, art. 8203 § 1 i 2, art. 825 pkt 2, art. 503 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 155 z późn. zm.)