Kodeks wyborczy uchwalony. Radni z większymi uprawnieniami

Posłowie PiS pod naciskiem samorządów, opozycji i prezydenta wycofali się z wielu kontrowersyjnych poprawek dotyczących zmian w wyborach samorządowych. Będą jednomandatowe okręgi w gminach do 20 tys. mieszkańców i nie będzie kandydatów na radnych spoza gminy.

Tak wynika z ustawy z 14 grudnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Dokument ten trafił już do Senatu. Jego autorami byli posłowie PiS, którzy pod naporem krytyki zrezygnowali ze znacznej części pierwotnych rozwiązań.

Kodeks wyborczy w Sejmie. Opozycja: Zła ustawa. Nie da się naprawić

– Ograniczenie liczby kadencji do dwóch jest rozwiązaniem, które pozwoli na zmianę lokalnych elit politycznych, wprowadzenie do lokalnej polityki nowych pomysłów. Na efekty tej zmiany trzeba będzie jednak poczekać 10 lat – mówi dr Andrzej Pogłódek z Wydziału Prawa i Administracji UKSW w Warszawie. A prof. Jerzy Stępień, były prezes TK, dodaje, że to dobrze, że PiS wycofał się z niektórych pomysłów.

Szef PKW chce porozmawiać z prezydentem o Kodeksie wyborczym. "Będę zabiegał o audiencję"

– Wielkim nieporozumieniem był pierwotny pomysł likwidacji jednomandatowych okręgów wyborczych w gminach do 20 tys. mieszkańców. Na szczęście to rozwiązanie pozostało i nie będą tam obowiązywać wybory proporcjonalne – mówi. Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich twierdzi jednak, że obecne rozwiązania po części ograniczają czynne prawa wyborcze, bo mieszkańcy nie będą mogli głosować na swojego kandydata, który sprawdził się w dwóch kadencjach.

I. Zmiany dotyczące uprawnień mieszkańców wobec gminy i radnych
TAK JEST	TAK BĘDZIE
Gminy mogą tworzyć tzw. budżety obywatelskie.	W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego będzie obowiązkowe. Jego wysokość ma wynosić co najmniej 0,5 proc. wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu.
Obecnie mieszkańcy nie mają możliwości ustalenia, jak w określonych sprawach głosowali radni na sesji.	Głosowania jawne na sesjach rady mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych.
Gminy nie zamieszczają informacji na stronie internetowej gminy, jak głosowali radni w poszczególnych sprawach.	Imienne wykazy głosowań radnych trzeba będzie niezwłocznie podać do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty na jej obszarze.
Kandydat na radnego musi zamieszkiwać na terenie gminy, w której chce kandydować (takiego wymogu nie ma dla osób ubiegających się o posadę wójta, burmistrza czy prezydenta miasta).	Utrzymano wymóg zamieszkiwania na terenie gminy kandydata, który ubiega się o posadę radnego. W pierwotnej wersji chciano pozostawić wymóg zamieszkiwania na terenie województwa, w którym jest gmina, w której kandydat startuje na funkcję radnego.
Kadencja radnego trwa 4 lata.	Kadencja radnego od kolejnych wyborów ma trwać 5 lat.
Mieszkańcy mogą uczestniczyć w sesjach rady.	Wszystkie posiedzenia mają być transmitowane w internecie.
Przewodniczącym komisji rewizyjnej w gminie mógł zostać prawie każdy radny.	Po zmianach będzie to radny wystawiony przez największą opozycyjną partię.
Włodarze samorządowi wnioskują do radnych o powołanie i odwołanie przez nich skarbnika.	W dalszym ciągu pozostanie taka procedura. Choć pierwotnie posłowie PiS chcieli, aby bez udziału rady był powoływany i odwoływany skarbnik.
Co roku radni udzielają absolutorium włodarzom.	Włodarze co roku do 31 maja mają przedstawiać radzie raport o stanie gminy. Ma on być połączony z głosowaniem nad absolutorium.
Radni mogą zadawać pytania włodarzom w ograniczonym zakresie.	Po zmianach będą mogli kontrolować dokumenty w gminie, składać interpelacje, a samorządowcy będą musieli je publikować wraz z odpowiedziami na stronie internetowej.
Radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie gminy.	Radni w dalszym ciągu będą mogli tworzyć kluby radnych, ale minimalna liczba jest określona w ustawie i wynosi co najmniej 3 osoby. Pozostałe zasady działania klubów radnych ma określać statut gminy.
Radni i wójt podejmują inicjatywy uchwałodawcze.	Inicjatywę w gminach do 5 tys. mieszkańców będzie podejmowało co najmniej 100 osób; w gminach do 20 tys. mieszkańców – co najmniej 200 osób;w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców – co najmniej 300 osób. Rada gminy ma określić szczegółowe zasady wnoszenia inicjatyw.
Podobne lub wręcz identyczne rozwiązania wskazane powyżej obowiązują w powiatach i sejmikach wojewódzkich.
II. Zmiany w kodeksie wyborczym
TAK JEST	TAK BĘDZIE
Wybory przeprowadzane są w dniu wolnym od pracy. Mogą jednak być ustalone na dwa dni (sobotę i niedzielę).	Wybory będą przeprowadzane zawsze w ciągu jednego dnia wolnego od pracy.
Można głosować korespondencyjnie.	Nie będzie możliwości głosowania korespondencyjnego.
Według PKW znak X postawiony przez głosującego są to dwie przecinające się linie.	Nowa definicja wprowadza do ustawy znak X. Należy przez to rozumieć co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki.
Dopisywanie na karcie do głosowania lub stawianie innych znaków jest dopuszczalne poza miejscem zadrukowanym. Bezpośrednie dopiski lub znaki przy określonym kandydacie stanowiły, że głos był nieważny.	Po zmianach jeśli jedna z kratek zostanie przy kandydacie całkowicie zamalowana, a znak X pojawi się w innej – głos będzie ważny.
Wójt i pozostali włodarze mogą być wybierani przez mieszkańców bez jakichkolwiek limitów na 4 lata.	Nie będzie miała prawa wybieralności w wyborach na wójta (i pozostałych włodarzy) w danej gminie osoba, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na wójta. Zasada dwukadencyjności ma być liczona od najbliższych wyborów samorządowych (listopad 2018 r.). Czas trwania jednej kadencji ma być wydłużony z 4 do 5 lat. Nic jednak nie będzie stało na przeszkodzie, aby po zakończonych dwóch kadencjach ubiegać się o fotel wójta w sąsiedniej gminie.
Obecnie jest w kraju 50 komisarzy wyborczych.	PKW będzie wyłaniała 100 komisarzy spośród kandydatów wskazanych przez ministra spraw wewnętrznych. Jeśli tego nie zrobi PKW, ostatecznie dokona tego wspomniany minister.
Komisarzem wyborczym może być obecnie sędzia.	Komisarzem będzie mogła być osoba po studiach prawniczych (mgr prawa) z wyjątkiem komisarzy biorących udział przy wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Okręgi wyborcze będą określały rady gmin.	Rady gmin po raz ostatni będą określać okręgi wyborcze przy wyborach w 2018 r. W kolejnych, które odbędą się w 2023 r., będą określane przez komisarza.
W lokalach wyborczych nie ma kamer.	W lokalach wyborczych mają być kamery i transmisja w internecie.
Jedna terytorialna komisja obwodowa zajmuje się obsługą wyborów od wydawania głosów do ich przeliczenia po zamknięciu lokalu.	Dwie komisje terytorialne będą zajmować się obsługą wyborów – komisja ds. przeprowadzania głosowania w obwodzie oraz komisja ds. ustalania wyników głosowania w obwodzie.
Terytorialnymi komisjami wyborczymi są: wojewódzkie, powiatowe i gminne. W skład każdej z nich wchodzi od 7 do 9 członków.	Wszystkie terytorialne komisje mają liczyć do 9 członków. Minimalnie zasiadać w takiej komisji będzie mogło 5 osób.
W wyborach samorządowych w 2014 r. po raz pierwszy głosowaliśmy w jednomandatowych okręgach wyborczych. Taka zmiana ordynacji wyborczej objęła wszystkie gminy, poza miastami na prawach powiatu.	W gminach do 20 tys. mieszkańców mają pozostać JOW-y, a w pozostałych samorządach wybory mają odbywać się na zasadzie proporcjonalności.
W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzi:1) trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wskazanych przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego;2) trzech sędziów Sądu Najwyższego, wskazanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;3) trzech sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazanych przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.	W skład Państwowej Komisji Wyborczej mają wchodzić:1) jeden sędzia Trybunału Konstytucyjnego, wskazany przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego;2) jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazany przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego;3) 7 osób mających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego, wskazanych przez Sejm.