Polak mieszkający za granicą może uregulować swoje sprawy rodzinne bez potrzeby powrotu do kraju. Rozwodu udzieli mu nawet zagraniczny sąd.
Zdarza się, że po dłuższym czasie przebywania za granicą jednego z małżonków małżeństwo się rozpada. Rozwodu może się wówczas domagać każdy z nich. Żona albo mąż, który pozostał w kraju, wnosi wtedy pozew do sądu okręgowego właściwego dla ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania obojga, pod warunkiem że przynajmniej jedno z nich nadal w tym okręgu przebywa. W innych przypadkach właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy takiej podstawy nie ma, sąd miejsca zamieszkania powoda.
Ważne powiadomienie
Małżonek stale przebywający za granicą nie musi przyjeżdżać do kraju, aby uczestniczyć w rozprawie. Rozprawa odbędzie się bez względu na jego niestawiennictwo, pod warunkiem że został o niej w sposób właściwy powiadomiony. Powinien też przesłać do sądu usprawiedliwienie swojej nieobecności. Natomiast małżonek przebywający za granicą może wnieść sprawę o rozwód do sądu zagranicznego.
Jeżeli sprawę rozpoznaje sąd polski, to wówczas małżonek niewinny musi wyrazić zgodę na rozwód. Zdarza się, że sąd polski oddala powództwo z powodu braku takiej zgody, a potem małżonek domagający się rozwodu wnosi sprawę do sądu zagranicznego. Gdyby małżonek niewinny zmienił jednak zdanie i przed sądem zagranicznym wyraził zgodę na rozwód, to późniejsze orzeczenie sądu zagranicznego może zostać uznane w Polsce.
W sprawie uznania w takich przypadkach wyroku sądu zagranicznego w Polsce zajął nawet stanowisko Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 3 lutego 1981 r. w sprawie sygn. akt IV CR 569 / 80. Chodziło o brak rozstrzygnięcia przez sąd zagraniczny problemu winy rozkładu pożycia - co było przyczynę rozwodu. Gdyby, orzekając rozwód, sąd zagraniczny zastosował obce prawo różniące się w sposób istotny od polskiego w sprawie rozstrzygnięcia problemu winy, to wówczas zdaniem Sądu Najwyższego uzasadnia to odmowę uznania zagranicznego wyroku. Ustalenie winnego rozkładu pożycia ma później wpływ na uprawnienia i obowiązki alimentacyjne rozwiedzionych małżonków.
Uznanie w Polsce
Małżonek, który uzyskał rozwód za granicą, może wystąpić o uznanie orzeczenia przez polski sąd. Wniosek może też złożyć rozwiedziony małżonek i każda osoba, która ma w tym interes prawny. Zostanie ono uznane wówczas, gdy jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane, i nie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego w Polsce. Do wniosku należy dołączyć uwierzytelniony odpis wyroku, uwierzytelniony przekład wyroku na język polski oraz stwierdzenie, że wyrok jest prawomocny.
O uznaniu wyroku orzeka sąd okręgowy w składzie trzech sędziów zawodowych, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy. W razie braku tej właściwości rozstrzyga sąd właściwy dla miasta stołecznego Warszawa. W rozprawie powinien brać udział prokurator.
Rozstrzygając o uznaniu orzeczenia rozwodowego wydanego przez sąd zagraniczny, polski sąd nie ocenia, czy na skutek rozwiązania małżeństwa może ucierpieć dobro małoletnich dzieci małżonków.