Subskrybuj nas na Youtube
Po zlikwidowaniu osoby prawnej jej założycielowi nie przysługuje prawo do ubiegania się o prawa rzeczowe do nieruchomości, która wcześniej należała do tej osoby prawnej. W takim przypadku może co najwyżej dochodzić odszkodowania. Takie wnioski płyną z wyroku Sądu Najwyższego.
Źródłem sprawy było postępowanie likwidacyjne działającej w latach 90. ubiegłego wieku Wyższej Szkoły Technicznej w Legnicy. Została ona założona w 1994 r., jednak po pięciu latach zakończyła działalność, gdyż nie dostała zezwolenia resortu edukacji na prowadzenie dalszych studiów. Założyciele szkoły – Józef D. i Wojciech Z. – wystąpili do sądu o ustanowienie kuratora dla likwidowanej uczelni jako osoby prawnej. Podstawą wniosku był art. 42 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. W myśl par. 2 tego artykułu kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację.
Powołana na kuratora Grażyna K. rozpoczęła proces likwidacji uczelni, sprzedając m.in. składniki jej majątku, w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu, na którym znajdowały się budynki uczelni. Po spłaceniu wierzycieli i rozdzieleniu nadwyżek finansowych między założycieli uczelni szkoła została ostatecznie wykreślona z rejestru w 2014 r.
Józef D. postanowił jednak wytoczyć przeciwko kuratorce oraz spółce L. powództwo, żądając ustalenia nieważności umowy, której przedmiotem była sprzedaż wspomnianego wcześniej prawa użytkowania wieczystego nieruchomości i własności budynków. Twierdził, że kurator działała bezprawnie, samodzielnie zbywając majątek uczelni, powinna najpierw powołać organy uczelni, ewentualnie likwidatora i im przekazać sprawy związane z likwidacją.
Sądy jednak nie uznały racji założyciela uczelni. Oddaliły kolejno: pozew, apelację, a Sąd Najwyższy – skargę kasacyjną.
Uzasadniając wyrok, SN wskazał, że w sprawie tej powództwo w istocie opierało się na art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zdaniem SN powód tego interesu prawnego nie wykazał. – Nie jest interesem prawnym fakt, że na gruncie oddanym szkole w użytkowanie wieczyste prowadzono jakieś nakłady. Jeżeli tak było, to należy kierować powództwo raczej przeciwko właścicielowi nieruchomości, a nie przeciwko kuratorowi czy nabywcy niebędącemu właścicielem – powiedziała sędzia Anna Kozłowska.
SN wskazał również, że w sytuacji gdy prawa rzeczowe do nieruchomości przysługują osobie prawnej (szkole) to ewentualnie powodowi (założycielowi tej osoby prawnej) mogłoby przysługiwać co najwyżej odszkodowanie, ale już nie prawa rzeczowe (w tym wypadku użytkowanie wieczyste) do nieruchomości, wcześniej należącej do zlikwidowanej osoby prawnej.
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2017 r., sygn. I CSK 137/16
