Przedsiębiorca obawia się, że może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za działanie na szkodę spółki. Czy obecnie prokuratura może z urzędu ścigać go na podstawie art. 296 k.k.?
Nowelizacja k.k. w zakresie art. 296, która weszła w życie w lipcu ubiegłego roku, wprowadziła dwie zasadnicze zmiany.
Po pierwsze, dodano par. 1a, który penalizuje zachowanie przedsiębiorcy polegające na sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej na skutek nadużycia udzielonych uprawnień lub niedopełnienia ciążącego nań obowiązku.
Po drugie, wprowadzono par. 4a, zgodnie z którym w celu wszczęcia postępowania karnego przeciwko przedsiębiorcy o ten czyn, konieczny jest wniosek pokrzywdzonego. W założeniu prawo do wystąpienia z wnioskiem o ściganie ma przysługiwać samej spółce, jej wspólnikowi oraz niezaspokojonemu wierzycielowi.
Przepisy nie zmieniły się w zakresie par. 1 art. 296 k.k., a zatem w przypadku uznania przez prokuratora, że wystąpiła znaczna szkoda, a nie tylko niebezpieczeństwo jej powstania, może on z urzędu wszcząć postępowanie. Dalej więc mogą mieć miejsce paradoksalne sytuacje, w których prokurator dąży do wykazania przed sądem, że dana spółka poniosła szkodę, podczas gdy ona sama twierdzi, iż nie miało to miejsca.
Odpowiednio, omawiana nowelizacja z lipca 2011 roku przyniosła wykreślenie z k.s.h. art. 585, dotyczącego działania na szkodę spółki. Dzięki temu całość zagadnień związanych z odpowiedzialnością karną za tzw. działanie na szkodę spółki regulowana jest obecnie w k.k.
A jaki wpływ ma powyższa zmiana k.k. na postępowania, które zostały wszczęte przez prokuratora i są prowadzone przez ten organ lub toczyły się przed sądem przed wejściem w życie nowelizacji?
Art. 17 par. 1 ust. 10 i par. 2 k.p.k. nakazują umorzenie postępowania, gdy brak jest wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, jednocześnie zobowiązując organy ścigania i oskarżyciela publicznego do podjęcia kroków zmierzających do uzyskania takiego wniosku.
W praktyce będzie to oznaczało konieczność zwrócenia się oskarżyciela publicznego do spółki lub jej wspólnika (rzadziej do wierzyciela) z informacją o prawie złożenia wniosku o ściganie, konsekwencjach jego złożenia oraz możliwości cofnięcia. Jeżeli uprawnione podmioty odmówią złożenia takiego wniosku, postępowanie powinno zostać umorzone.
Powstaje pytanie, co w sytuacji, gdy podmioty te nie odpowiedzą na wezwanie organu. K.p.k. nie przewiduje terminu, w którym uprawniony podmiot byłby obowiązany do złożenia wniosku o ściganie, ani w ogóle nie zobowiązuje pokrzywdzonego, aby zdecydował, czy żąda ścigania. Powyższe względy przemawiają za przyjęciem, że jeżeli wniosek nie zostanie złożony w rozsądnym terminie, np. 3 – 6 miesięcy od momentu skutecznego zapytania przez organ procesowy, postępowanie powinno zostać umorzone.
Podstawa prawna
Ustawa z 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. nr 133, poz. 767.).
Odpowiedzi udzieliły: Marta Kuchno i Aleksandra Oziemska – Adwokatki z Kancelarii White & Case