Akcjonariusze mogą ustalić bardziej liberalne lub bardziej restrykcyjne zasady podejmowania uchwał, niż przewiduje kodeks spółek handlowych. Granice dowolności wyznaczają nie przepisy, ale dobre obyczaje.
Decyzje w spółce akcyjnej są podejmowane w formie uchwał na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy bezwzględną większością głosów zgodnie z art. 414 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.; dalej: k.s.h.).
Zasady kodeksowe
Bezwzględna większość głosów oznacza większą liczbę głosów za podjęciem uchwały niż głosów przeciw uchwale i głosów wstrzymujących się. Walne zgromadzenie akcjonariuszy jest uprawnione zgodnie z art. 408 par. 1 k.s.h. do podejmowania uchwał bez względu na liczbę obecnych akcjonariuszy i bez względu na liczbę posiadanych przez nich akcji. Można więc przyjąć, że decyzje w spółce akcyjnej podejmowane są bezwzględną większością głosów akcjonariuszy obecnych na walnym zgromadzeniu.
Od tych generalnych zasad k.s.h. przewiduje wyjątki, jak np. podjęcie uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki, w przypadku której wymagana jest większość 2/3 głosów (art. 416 par. 1 k.s.h.), czy podjęcie uchwały dotyczącej zmiany statutu spółki akcyjnej, dla której wymagana jest większość 3/4 głosów (art. 415 k.s.h.). Z kolei powzięcie uchwał, które nie były przewidziane zgodnie z porządkiem obrad walnego zgromadzenia, jest możliwe, jeżeli wszyscy akcjonariusze są obecni i nikt z nich nie zgłosił sprzeciwu wobec powzięcia nieplanowanej uchwały (art. 404 k.s.h.). Wymóg kworum pojawia się również przy podejmowaniu uchwał dotyczących łączenia, podziału lub przekształcenia spółki.
Zasady podejmowania decyzji bezwzględną większością głosów akcjonariuszy obecnych na walnym zgromadzeniu obowiązują w spółce akcyjnej zgodnie z art. 408 par. 1 i art. 414 k.s.h. z wyjątkami, z których kilka zostało wskazanych powyżej, jak również pod warunkiem, że statut spółki akcyjnej nie zawiera innych uregulowań.
Przepisy nie precyzują jednak, jak dalece akcjonariusze mogą odejść od generalnych reguł ustanowionych w k.s.h., wprowadzając do statutu odmiennie zasady podejmowania uchwał. Granice dowolności akcjonariuszy będą wyznaczały w tym przypadku zgodnie z art. 304 par. 4 k.s.h. dobre obyczaje i natura spółki akcyjnej, którą cechują rządy większości nad mniejszością, i wpływ na decyzje podejmowane przez akcjonariuszy, który jest wprost proporcjonalny do wielkości kapitału posiadanego w spółce.
Liberalizacja: względna większość
W związku z powyższym ogólnie przyjmuje się, że akcjonariusze mogą ustalić bardziej liberalne zasady podejmowania uchwał, niż przewiduje to art. 414 k.s.h., i wprowadzić względną (zwykłą) większość głosów. Względna (zwykła) większość głosów oznacza większą liczbę głosów za podjęciem uchwały niż głosów przeciw, przy czym głosy wstrzymujące się nie są brane pod uwagę (nie są liczone) przy ustalaniu wyniku głosowania.
Zaostrzenie: jednomyślność
Za zgodną z naturą spółki może nie zostać uznana zasada stałej jednomyślności akcjonariuszy przy podejmowaniu uchwał. Może się jednak okazać uzasadnione wprowadzenie zasady jednomyślności przy podejmowaniu uchwał w sprawach kluczowych dla działalności czy dalszego charakteru spółki.
Przy ocenie dopuszczalności wprowadzenia wymogu jednomyślności zasadnicze znaczenie będzie miała struktura właścicielska spółki i to, czy jest to spółka publiczna (notowana na giełdzie), otwarta (z dużą liczbą drobnych akcjonariuszy), czy zamknięta (z niewielką liczbą łatwych do zidentyfikowania udziałowców). Im większa liczba akcjonariuszy i swobodniejszy obrót akcjami, tym mniej uzasadnione stają się wszelkie obostrzenia zasad podejmowania uchwał. Znaczenie elementu kapitałowego wzrasta w spółkach akcyjnych wraz ze wzrostem liczby akcjonariuszy. Ponadto wprowadzenie zasady jednomyślności prowadziłoby do paraliżu decyzyjnego, a zebranie określonego kworum w celu odbycia walnego zgromadzanie mogłoby często okazać się niemożliwe.
Z kolei zasada jednomyślności mogłaby jednak zostać uznana za uzasadnioną w przypadku strategicznych decyzji podejmowanych w ramach zamkniętej spółki akcyjnej z niewielką liczbą akcjonariuszy posiadających akcje imienne, gdzie udziałowcy dadzą sobie prawo, na zasadzie wyjątku, do podejmowania najistotniejszych decyzji pod warunkiem istnienia konsensu w spółce.
Kworum nie zawsze
Podobnie jak dopuszczalność wymogu jednomyślności akcjonariuszy przy podejmowaniu uchwał, należy ocenić takie wymogi dotyczące większości głosów i kworum koniecznych do podjęcia uchwały, które w danej spółce faktycznie oznaczają konieczność obecności na zgromadzeniu wszystkich akcjonariuszy, jak również konieczność wyrażenia przez wszystkich zgody na uchwałę poddaną pod głosowanie.
Sąd oceni
W związku z brakiem jednoznacznej regulacji dotyczącej dopuszczalnych modyfikacji art. 408 i art. 414 k.s.h. w statucie spółki akcyjnej wszelkie wątpliwości dotyczące postanowień statutów odbiegających od wskazanych przepisów, jak również w konsekwencji wątpliwości dotyczące ważności uchwał podjętych zgodnie z zasadami odmiennymi od tych ustanowionych w art. 408 i art. 414 k.s.h., w przypadku sporu będzie musiał rozstrzygnąć sąd.
Ważne
Wprowadzenie zasady jednomyślności może się okazać uzasadnione przy podejmowaniu uchwał w sprawach kluczowych dla działalności lub dalszego charakteru spółki
