Zostałam zatrzymana na lotnisku w Wiedniu, podczas podróży z Polski do Chorwacji z moim dzieckiem, które ma inne nazwisko niż ja. Rodzina musiała wysłać kurierem akt urodzenia i dopiero wtedy pozwolono nam lecieć dalej. Czy takie zachowanie służb granicznych jest zgodne z prawem – pyta pani Justyna.
Niestety, możliwe jest przerwanie podróży, bowiem nie ma jednolitych światowych ani unijnych regulacji dotyczących podróżowania z dzieckiem. Każdy kraj może wydawać własne rekomendacje i dyspozycje służbom granicznym. Jedyny wspólny dokument to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego, które reguluje zasady przepływu osób przez granice strefy Schengen. Według tego aktu straż graniczna zwraca szczególną uwagę na małoletnich, niezależnie od tego, czy jadą pod opieką, czy samotnie. Jeśli dziecko podróżuje w towarzystwie osób dorosłych, to straż graniczna sprawdza, czy osoby towarzyszące małoletnim sprawują nad nimi opiekę rodzicielską. W szczególności jeżeli dzieciom towarzyszy tylko jedna osoba dorosła i istnieją poważne podstawy do podejrzeń, że mogły one zostać bezprawnie zabrane spod pieczy osoby sprawującej lub osób sprawujących nad nimi prawną opiekę rodzicielską. W tym ostatnim przypadku straż graniczna prowadzi dalsze dochodzenie w celu sprawdzenia, czy podane informacje nie są niespójne lub sprzeczne. Chorwacja nie jest jednak stroną Układu Schengen i nie obowiązują tam uproszczone procedury dla podróżnych. Bruksela dopiero przyjęła jej oficjalny wniosek o wejście do strefy Schengen i prawdopodobnie zostanie przyjęta od stycznia 2017 r. Austriacka straż graniczna miała prawo domagać się potwierdzenia, z kim podróżuje nieletnie dziecko.
Aby uniknąć przykrych niespodzianek i dodatkowych kosztów związanych z przerwanym urlopem, przed wyjazdem warto sprawdzić informacje na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W zakładce „Polak za granicą” publikowane są ostrzeżenia dotyczące różnych krajów, ale także porady przydatne podczas podróży. Władze Chorwacji wymagają, aby osoba przyjeżdżająca z małoletnim dzieckiem, która nie jest jego prawnym opiekunem, miała przy sobie uwiarygodnione pełnomocnictwo do sprawowania opieki wraz z adresem i numerem telefonu prawnego opiekuna, sporządzone najlepiej w języku chorwackim lub angielskim. Rodzic, który ma inne nazwisko niż dziecko, powinien dysponować dokumentem potwierdzającym pokrewieństwo.
Podobne wymogi obowiązują np. przy wjeździe do Czarnogóry, zaś najostrzejsze w RPA. Od czerwca tego roku dziecko, które podróżuje z obojgiem rodziców, musi mieć ze sobą także akt urodzenia wraz z jego tłumaczeniem na język angielski. Jeśli małoletni jedzie z jednym z rodziców, potrzebna jest pisemna zgoda drugiego poświadczona notarialnie. Jeśli dziecko ma tylko jednego opiekuna prawnego, na dowód trzeba pokazać wyrok sądu wraz z tłumaczeniem lub akt zgonu jednego z rodziców, także przetłumaczony na język angielski. Osoba, która nie ma tych dokumentów, nie zostanie wpuszczona na terytorium RPA ani na pokład lecącego tam samolotu.
Rozsądnie jest przed wyjazdem dziecka z osobą niespokrewnioną sporządzić upoważnienie. Dobrze, jeśli dokument będzie przetłumaczony i potwierdzony notarialnie. Upoważnienie może się przydać choćby wtedy, gdy podopieczny będzie potrzebował pomocy medycznej podczas zagranicznych wakacji.
Uwaga
Dzieci mogą także podróżować drogą lotniczą samodzielnie. Na przykład LOT oferuje asystę stewardesy dla dzieci, która mają ukończone 5 lat. Przed rejsem opiekunowie prawni wypełniają dokument „zlecenie opieki przewoźnikowi lotniczemu”, a dziecko pozostaje pod szczególną opieką personelu naziemnego, a potem stewardesy. Taka usługa jest oczywiście dodatkowo płatna
Podstawa prawna
Załącznik VII do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 56/2006 z 15 marca 2006 r. – Kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (Dz.U. UE z 2006 r. L105/1).
PORADA EKSPERTA
Przy przekraczaniu granicy zarówno dorosłych, jak i dzieci obowiązują te same procedury. Dokumentami uprawniającymi każdego obywatela RP do przekroczenia granicy państwowej są – w zależności od kierunku podróży – ważny paszport lub dowód osobisty. Dowód osobisty dziecka, które nie ukończyło 5. roku życia, jest ważny przez 5 lat od daty jego wydania, a dziecka, które ukończyło 5 lat – przez 10 lat. Paszport osoby, która nie ukończyła 13 lat, jest ważny 5 lat od daty jego wydania, zaś osoby powyżej 13. roku życia – 10 lat. Dowód osobisty wystarczy obywatelowi RP, w tym dziecku, do przekraczania granic państw członkowskich UE (Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Cypru, Danii, Estonii, Francji, Finlandii, Grecji, Holandii, Hiszpanii, Irlandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Malty, Niemiec, Portugalii, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Węgier, Wielkiej Brytanii, Włoch), państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie należą do Unii Europejskiej, oraz państw, które nie są stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, ale na podstawie umów zawartych ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi ich obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria). Są też państwa, które uznają dowód osobisty za dokument wystarczający do przekroczenia granicy na podstawie jednostronnych decyzji – Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia, Serbia i Gruzja. Na granicach wewnętrznych strefy Schengen nie jest prowadzona kontrola graniczna, należy jednak pamiętać, że to nie zwalnia ani nas, ani naszych dzieci z konieczności posiadania ważnego dokumentu. Jego okazania mogą zażądać służby dokonujące np. kontroli drogowej już na terenie innego państwa. Funkcjonariusze Straży Granicznej zwracają szczególną uwagę na dzieci i to niezależnie od tego, czy podróżują pod opieką dorosłych, czy samotnie. Sprawdzamy np., kim są osoby im towarzyszące i czy sprawują nad nimi opiekę rodzicielską. Rodzicom, którzy wysyłają dzieci w samotną podróż, radzimy też, aby sprawdzili w przedstawicielstwach dyplomatycznych (ambasadzie, urzędzie konsularnym), jakie są procedury dotyczące podroży nieletnich i ich wjazdu bez opieki na terytorium innego państwa.