TK orzekł w październiku 2013 r., że przepisy K.p.k. nieprzewidujące odwołania od zarządzenia prezesa sądu odmawiającego wyznaczenia obrońcy z urzędu dla oskarżonego oraz nieuwzględniające możliwości zaskarżenia postanowienia sądu o cofnięciu wyznaczenia obrońcy z urzędu są niezgodne z konstytucją. Wniosek w tej sprawie do Trybunału złożyła RPO.
Zgodnie z przepisami oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony. Zgłoszenie przez oskarżonego wniosku w tej sprawie skutkuje wydaniem przez prezesa sądu zarządzenia o wyznaczeniu obrońcy z urzędu bądź też - w razie stwierdzenia, że sytuacja materialna oskarżonego nie uzasadnia przyznania mu obrońcy z urzędu - negatywnego rozstrzygnięcia w tym zakresie.
Jak wskazał w swym wyroku TK zasadą jest prawo zaskarżalności orzeczeń i decyzji sądu. Trybunał podkreślił, że prawo do obrony jest jedną z podstawowych zasad procesu karnego. W związku z tym prawo to - jak podkreślił Trybunał - "musi być realne i efektywne, a nie iluzoryczne".
Po wejściu w życie nowelizacji na zarządzenie prezesa sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy będzie przysługiwało zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, a na postanowienie sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy – zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu. Ponadto zaskarżeniu będą podlegać postanowienia o cofnięciu wyznaczenia obrońcy oraz odmowie ponownego wyznaczenia obrońcy.
W nowelizacji podobną korektę przepisów zaproponowano w odniesieniu do spraw wykroczeniowych. "Wprawdzie TK nie zajmował się rozwiązaniami procedury wykroczeniowej, aczkolwiek nie oznacza to, że postępowania w sprawach o wykroczenia dotyczą jakieś inne reguły" - uzasadniał potrzebę takiej zmiany Senat.
Podczas prac legislacyjnych do ustawy dodano też, że w sprawach karnych przepisy te stosuje się odpowiednio do wniosków innych stron niż oskarżony, które nie mają pełnomocników z wyboru.
Nowelizacja wejdzie w życie po 30 dniach od jej ogłoszenia. (PAP)
mja/ pz/