Skutecznie w cudzym imieniu można działać w oparciu o pełnomocnictwo. Należy zakreślić w nim granice umocowania. Mogą być one bardzo szerokie, ale można także upoważnić do wykonania tylko jednej czynności.
ikona lupy />
Rafał Dębowski adwokat prowadzący własną kancelarię / DGP / Wojtek Gorski
Pełnomocnik działa w cudzym imieniu, natomiast jego działalność bezpośrednio dotyczy reprezentowanego i wywiera takie same skutki prawne jak wówczas, gdyby te czynności wykonywał on osobiście. Osoba udzielająca pełnomocnictwa może ustanowić nawet kilku pełnomocników, w dodatku z takim samym zakresem umocowania. Tylko od niej zależy, w jaki sposób będą oni działać, np. samodzielnie lub łącznie. Pełnomocnictwo można w każdej chwili odwołać. Rodzajem pełnomocnictwa jest prokura. Udziela jej przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru i upoważnia w ten sposób do wykonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem swojego przedsiębiorstwa.
Ustanawiając pełnomocnika do wykonywania czynności prawnych na swoją rzecz, należy zakreślić granice umocowania. Można to zrobić skutecznie zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Tylko w niektórych przypadkach dla jego ważności wymagana jest forma szczególna. Na przykład w formie notarialnej należy sporządzić pełnomocnictwo wówczas, gdy dla ważności czynności, którą będzie wykonywał pełnomocnik, jest przewidziana także taka sama forma (np. obrót nieruchomościami).

Działanie w cudzym imieniu

Najczęściej udzielanie jest pełnomocnictwo ogólne obejmujące umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Pod rygorem nieważności musi mieć formę pisemną. Jeżeli jednak pełnomocnik ma wykonywać czynności, które przekraczają ten zakres, to wówczas potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj. Do czynności przekraczających zwykły zarząd należą np. sprzedaż i obciążanie nieruchomości, zaciąganie pożyczek i zobowiązań wekslowych, zrobienie darowizny, przyjęcie lub odrzucenie spadku, zawieranie ugody. Na gruncie prawa cywilnego nie ma przepisów definiujących, na czym polega zwykły zarząd, a w razie wątpliwości i sporów rozstrzyga je sąd.
Są też sytuacje, w których ustawa wymaga sporządzenia pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Udziela się wówczas pełnomocnictwa rodzajowego (ze wskazaniem wyodrębnionych czynności, które ma prawo wykonać pełnomocnik), albo szczególnego (do konkretnej czynności).
Są też pełnomocnictwa, w których mocodawcy upoważniają do zastąpienia ich w postępowaniu przed sądem, organem administracji państwowej lub jednostką samorządu terytorialnego.
Pełnomocnictwa można też w konkretnych czynnościach udzielić w sposób dorozumiany. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy np. w wyroku, w którym uznał, że zatrudnienie przez przedsiębiorcę osoby na stanowisku, z którym wiąże się wystawianie faktur wzywających płatników do zapłaty w konkretnym terminie jest równoznaczne z udzieleniem mu w sposób dorozumiany stałego pełnomocnictwa do tych czynności (orzeczenie z 23 października 2001r. w sprawie sygn. akt. I CKN 323/99.).
Pełnomocnik nie musi składać oświadczenia, że zgadza się reprezentować mocodawcę, ani podpisywać się na udzielonym mu pełnomocnictwie. Jeżeli nie chce skorzystać z umocowania, to staje się ono bezprzedmiotowe, a on nie działa w imieniu mocodawcy z bezpośrednim skutkiem dla niego. Innych pełnomocników dla swojego mocodawcy może ustanowić jednak tylko wówczas, gdy został do tego upoważniony w udzielonym pełnomocnictwie.

O treści decyduje mocodawca

Mocodawca sam określa granice umocowania pełnomocnika. Jest to bowiem jego oświadczenie upoważniające określoną osobę do wykonywania w jego imieniu konkretnych czynności prawnych i do reprezentowania go w stosunkach prawnych np. z innymi kontrahentami. Zakres pełnomocnictwa powinien więc zostać określony wyraźnie i precyzyjnie, aby nie budził wątpliwości i nie wywoływał sporów interpretacyjnych.
Może się jednak zdarzyć, że treść pełnomocnictwa przy wykonywaniu konkretnych czynności budzi wątpliwości co do tego, jaki jest zakres umocowania. Wówczas mocodawca musi dokonać wykładni, np. na żądanie zainteresowanych.
Treść powinna zostać tak sformułowana, aby pełnomocnictwo było jawne wobec osób trzecich. Muszą mieć one pewność, że pełnomocnik działa w imieniu konkretnej osoby, ponieważ tylko w ten sposób zagwarantuje się bezpieczeństwo obrotu. Dlatego dokonując czynności prawnej, np. wobec kontrahenta mocodawcy, trzeba poinformować go o tym, że nie działa się w swoim imieniu tylko na rzecz reprezentowanego. W przeciwnym razie wykonane czynności nie wywołają żadnych skutków prawnych na rzecz osoby reprezentowanej.

Odwołanie, zrzeczenie się, wygaśnięcie

Mocodawca ma prawo w każdej chwili odwołać udzielone pełnomocnictwo, chyba że się tego zrzekł. Może to zrobić przez jednostronne oświadczenie woli złożone osobie, z którą pełnomocnik miał dokonać czynności prawnej w imieniu reprezentowanego. Takie oświadczenie musi złożyć też pełnomocnikowi. Kodeks cywilny nie stawia wymogów, w jakiej formie należy odwołać pełnomocnictwo, nawet wówczas gdy do udzielenia go przewidywał specjalną formę. Jednakże może to zrobić tylko ten, kto go udzielił. Mocodawca ma prawo jednak zrzec się swoich uprawnień do odwołania pełnomocnictwa.
Natomiast umocowanie wygasa automatycznie z chwilą śmierci lub utraty osobowości prawnej pełnomocnika albo mocodawcy, chyba że przy udzielaniu go została zastrzeżona jego niewygasalność. Jednakże nawet w razie takiego zastrzeżenia pełnomocnictwo może zostać odwołane przed śmiercią przez mocodawcę, a potem przez jego spadkobierców.
Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik powinien zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Aby zabezpieczyć swoje interesy i mieć dowód, jaka była treść i zakres pełnomocnictwa, ma prawo domagać się poświadczonego odpisu tego dokumentu i zaznaczenia na nim, że umocowanie wygasło. W razie odmowy może swoich roszczeń dochodzić na drodze sądowej, podobnie jak mocodawca, któremu – z kolei on – nie będzie chciał oddać dokumentu.

Prokura udzielona przez przedsiębiorcę

Prokura jest to rodzaj pełnomocnictwa. Udziela go na piśmie (pod rygorem nieważności) przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Upoważnia w ten sposób prokurenta do wykonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem firmy. Udzielenie (z określeniem rodzaju, a w razie prokury łącznej także sposobu jej wykonania) i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.
Prokurentem może zostać tylko osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Wolno udzielić prokury łącznej (kilku osobom) lub oddzielnej. W razie prokury łącznej oświadczenia lub pisma kierowane do przedsiębiorcy będą doręczane tylko jednej osobie. Przedsiębiorca ma prawo ograniczyć prokurę tylko do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Może ją też w każdej chwili odwołać. Natomiast sama wygaśnie w razie śmierci prokurenta lub po wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru, po ogłoszeniu jego upadłości, otwarciu likwidacji albo po przekształceniu przedsiębiorcy. Wygaśnięcia prokury nie powoduje jednak śmierć przedsiębiorcy albo utrata przez niego zdolności do czynności prawnych.

Wzór pełnomocnictwa

Warszawa, 26 czerwca 2014 r.

Pełnomocnictwo

Ja niżej podpisany Władysław Mąka, zamieszkały w Warszawie przy ul. Marymonckiej 18 m. 127, posiadający nr PESEL ....................... oświadczam, że na czas mojego wyjazdu za granicę w okresie od 1 lipca 2014r do 1 grudnia 2014 r. do prowadzenia moich spraw w Polsce ustanawiam pełnomocnika.

Pełnomocnictwa udzielam Franciszkowi Bąkowi, urodzonemu w dniu....................... W Warszawie i tu stale zamieszkałemu przy ul. Nadwiślańskiej 18 m. 90, posiadającemu nr PESEL....................... Upoważniam go do występowania w moim imieniu przed wszystkimi władzami, instytucjami, urzędami i bankami oraz do składania wszelkich oświadczeń i wniosków, a także do udzielania w moim imieniu dalszych pełnomocnictw.

Odwołanie przeze mnie niniejszego pełnomocnictwa może nastąpić w każdym czasie.

Władysław Mąka

..............................................

(własnoręczny podpis)

Podstawa prawna
Art. 95–1099 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

TRZY PYTANIA

Czego trzeba unikać, udzielając pełnomocnictwa

Czy pełnomocnictwo ułatwia życie mocodawcy?

Tak. Zamiast samemu dokonywać czynności, mocodawca może upoważnić pełnomocnika to tego, aby go zastąpił. Dlatego pełnomocnictwa są często stosowanym instrumentem w obrocie gospodarczym. Nie każdy jednak wie, że czynność ta wiąże się z różnego rodzaju ryzykami. Przede wszystkim udzielając pełnomocnictwa mocodawca winien prawidłowo określić jego zakres. Pełnomocnictwo może być ogólne, do tzw. czynności zwykłego zarządu, bądź też rodzajowe – do określonego rodzaju spraw przekraczających zwykły zarząd. W końcu pełnomocnictwo może być również udzielone do poszczególnej czynności.

Na co radzi pan zwracać największą uwagę przy udzielaniu pełnomocnictwa?

Aby umocowanie pełnomocnika było skuteczne, ważna jest nie tylko treść, ale również forma, w jakiej zostało udzielone. Zasadą jest, że trzeba udzielić go co najmniej w takiej formie, w jakiej ma być dokonana czynność. Na przykład do ogólnego konieczna jest forma pisemna pod rygorem nieważności.
Błędy w zakresie pełnomocnictwa i w jego formie mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa obrotu prawnego.

Pełnomocnictwo można odwołać. Jakie będą konsekwencje wówczas, gdy pełnomocnik działa po odwołaniu umocowania lub przekroczył jego zakres?

Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, to taka czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Natomiast jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Brak potwierdzenia w wyznaczonym terminie skutkuje bezskutecznością czynności wobec mocodawcy i rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą fałszywego pełnomocnika. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują również zabezpieczenie interesów mocodawcy polegające na tym, iż pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Podobnie rzecz się ma w przypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony. Powyższe względy przesądzają, że pełnomocnikiem nie powinna być osoba przypadkowa, lecz jedynie taka, która cieszy się zaufaniem mocodawcy. Wówczas można w treści pełnomocnictwa przewidzieć również możliwość udzielania dalszych pełnomocnictw, tzw. pełnomocnictw substytucyjnych, które upoważniają pełnomocnika do ustanawiania kolejnych pełnomocników dla mocodawcy.