W niektórych przypadkach popełnienie przestępstwa będzie wiązać się orzeczeniem przez sąd obowiązku naprawienia szkody.

Dokonując skazania sąd może orzec z własnej woli obowiązek naprawienia szkody. Jednak w przypadku, gdy to pokrzywdzony lub inna osoba uprawniona zgłasza taki wniosek, przedstawiciel wymiaru sprawiedliwości nie może go nie uwzględnić.

Obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody orzeka się w całości lub w części lub jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. W tym przypadku nie mają zastosowania przepisy prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz o możliwości zasądzenia renty.

Czym jest obowiązek naprawienia szkody?

Obowiązek naprawienia szkody to środek karny mający przede wszystkim funkcję kompensacyjną. Orzeka się go w przypadku skazania za następujące rodzaje przestępstw:

• spowodowanie śmierci;
• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;
• naruszenie czynności narządu ciała lub spowodowanie rozstroju zdrowia;
• przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;
• przestępstwa przeciwko środowisku mieniu;
• przestępstwa przeciwko środowisku;
• przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu;
• przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową.






Zamiast obowiązku naprawienia szkody czy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego.

Jak rozumieć pojęcie szkody?

Kodeks karny nie definiuje pojęcia szkody, ani tym bardziej nie odsyła nas do żadnych przepisów zewnętrznych, które mogłyby pomóc w interpretacji niniejszego przepisu. Szkoda może być więc rozumiana zarówno w materialnym, jak i niematerialnym sensie (szkoda majątkowa i niemajątkowa). Wykazanie zaistnienia przed sądem tego drugiego rodzaju szkody będzie jednak o wiele trudniejsze.

Z urzędu lub na wniosek

Orzeczenie naprawienia szkody, jak już zostało to wspomniane, może odbyć się na wniosek pokrzywdzonego (lub prokuratora), bądź z urzędu (fakultatywnie) jako środek probacyjny przy wymierzaniu kar ograniczenia wolności. W całości lub część naprawienie szkody będzie mogło zostać orzeczone również w przypadku warunkowego umorzenia postępowania, a nawet funkcjonować może jako samoistny środek karny (art. 59 p. 1 kk).

Wniosek o orzeczenie naprawienia szkody pokrzywdzony lub prokurator mogą zgłosić w nieprzekraczalnym terminie do końca pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie. Samo jego złożenie zobowiązuje sąd do orzeczenia tego obowiązku w całości lub części.

Zaznaczyć przy tym należy, iż samo złożenie wniosku o naprawienie szkody nie będzie czynić pokrzywdzonego stroną procesu karnego. Zgodnie bowiem z art. 54 p. 1 Kodeksu postępowania karnego, aby być stroną pokrzywdzony musi złożyć oświadczenie o przystąpieniu do procesu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, czego dokonać może najpóźniej w momencie otwarcia przewodu sądowego.