Kto dziedziczy w pierwszej kolejności? Przepisy po zmianach [PRZYKŁADY]

Kodeks cywilny jasno określa kolejność osób powołanych do spadku z ustawy. Komu przypadnie spadek zgodnie z tymi zasadami? Co w sytuacji, gdy jest też testament? Co może mieć wpływ na krąg spadkobierców? Prezentujemy aktualne przepisy i praktyczne przykłady.

Testament przed dziedziczeniem ustawowym

W pierwszej kolejności dziedziczy osoba wskazana przez spadkobiercę w testamencie. To fakt, o którym być może niektórzy zapominają. Dopiero w braku testamentu lub w sytuacji, gdy powołany w ten sposób spadkobierca nie chce lub nie może być spadkobiercą, dochodzi do dziedziczenia z ustawy.

Małżonek i dzieci pierwsi do spadku z ustawy

Jeżeli spadkodawca nie sporządził ważnego testamentu, to „od razu” następuje dziedziczenie ustawowe. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Niegodność dziedziczenia po zmianach. Jak wpływa na krąg spadkobierców?

Warto pamiętać, iż podobnie jest w sytuacji uznania przez sąd spadkobiercy niegodnym dziedziczenia. Spadkobierca niegodny jest bowiem traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku (jego część może przypaść dzieciom czy wnukom). Ma zatem wpływ na krąg spadkobierców.

Warto pamiętać, iż w listopadzie 2023 r. weszły w życie zmiany w prawie spadkowym, które poszerzają możliwości uznania spadkobiercy niegodnym dziedziczenia o dwie nowe przesłanki: uporczywego uchylania się od orzeczonego obowiązku alimentacyjnego i uporczywego uchylania się od obowiązku pieczy nad spadkodawcą.

Aktualnie spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

• dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
• uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
• uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.

Kto dziedziczy, gdy nie ma dzieci?

Małżeństwa bezdzietne często zastanawiają się kto w pierwszej kolejności ma szansę na spadek. Otóż po osobie bezdzietnej spadek z ustawy odziedziczy małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.

Podsumowanie

Pamiętajmy, iż są to jedynie najważniejsze zasady. W przypadku dziedziczenia testamentowego w grę wchodzi też uprawnienie określonych bliskich spadkodawcy do zachowku. Ustalenie jednak kręgu spadkobierców ustawowych jest jednak często pierwszym krokiem do załatwienia niezbędnych formalności.