Czym jest dziedziczenie ustawowe w Polsce?

Dziedziczenie to przechodzenie majątku zmarłej osoby na inne osoby - fizyczne lub prawne. Powołanie do spadku może wynikać z ustawy lub z testamentu, jeśli taki został przygotowany. W Polsce najczęściej stosuje się dziedziczenie ustawowe. W wielu innych krajach, np. w Stanach Zjednoczonych, testamenty są powszechne.

Kto dziedziczy spadek po zmarłym zgodnie z dziedziczeniem ustawowym

Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, dziedziczenie odbywa się zgodnie z zasadami Kodeksu cywilnego. Kto może liczyć na spadek? Prawo dziedziczenia przysługuje w pierwszej kolejności:

  • żyjącym krewnym zmarłego
  • dziecku już poczętemu w chwili otwarcia spadku, o ile urodzi się ono żywe.

Przykład

Umarł mężczyzna, który ma dwoje dzieci. Jego partnerka życiowa dowiedziała się w chwili otwarcia spadku, że jest w ciąży. W takiej sytuacji dziedziczyć będzie również poczęte dziecko, o ile urodzi się ono żywe.

Kolejność dziedziczenia

Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego? W pierwszej kolejności do dziedziczenia powołane są dzieci spadkodawcy i małżonek. Dziedziczą oni w równych częściach, przy czym część małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Przykład

Umiera mężczyzna – mąż i ojciec jedynego dziecka. Do spadku powołana jest żona zmarłego i ich dziecko. Przysługują im udziały w połowie spadku. Jeśli po zmarłym dziedziczy żona oraz pięcioro jego dzieci, to żonie przypadnie udział w wysokości jednej czwartej spadku, a pozostała część zostanie podzielona równo między wszystkie dzieci – każde z nich otrzyma udziały w wysokości trzech dwudziestych spadku.

Jeśli spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawał w małżeństwie – dziedziczą tylko jego dzieci. Przykładowo, umiera samotna matka mająca cztery córki. Dziedziczą tylko dzieci. Każdej z córek przypadnie udział w wysokości jednej czwartej całości spadku.

Co w sytuacji, kiedy nie żyją już dzieci spadkodawcy? Zgodnie z Kodeksem cywilnym, do dziedziczenia zostają powołani dalsi zstępni.

Przykład

Ojciec miał troje dzieci. One z kolei miały już swoje. W chwili śmierci ojca jego dzieci już nie żyły – zmarły w wypadku samochodowym, ale w dalszym ciągu żyją jego wnuki. W takim przypadku do dziedziczenia powołane zostają wnuki.

Co się dzieje, gdy spadkodawca nie miał dzieci?

Jeśli nie ma zstępnych – do spadku zostanie powołany małżonek i rodzice. Przy czym małżonkowi przypada udział w wysokości połowy spadku.

- W przypadku braku małżonka dziedziczą rodzice spadkodawcy, a gdy nie żyli w chwili śmierci spadkodawcy - lub nie żył jeden z nich, przypadający im udział przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli rodzeństwo nie dożyło śmierci spadkodawcy, do dziedziczenia powołane zostają ich dzieci, czyli siostrzeńcy lub bratankowie spadkodawcy. Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy żył tylko jeden rodzic, brak jest rodzeństwa i ich zstępnych, rodzic, który dożył śmierci spadkodawcy dziedziczy połowę spadku razem z małżonkiem spadkodawcy – mówi Julia Jurczuk-Macek, adwokat prowadząca własną kancelarię.

Jak dodaje, cały spadek przypada małżonkowi, jeżeli spadkodawca nie miał zstępnych, rodzice nie dożyli śmierci spadkodawcy, spadkodawca nie miał rodzeństwa lub nie dożyli otwarcia spadku i nie mieli zstępnych. Jeśli spadkodawca nie miał małżonka lub nie dożył on otwarcia spadku, a jego rodzice nie dożyli otwarcia spadku i nie miał on rodzeństwa lub nie dożyło ono otwarcia spadku, a przy tym nie miało zstępnych, dziedziczą dziadkowie spadkodawcy. Jeżeli oni także nie dożyli otwarcia spadku, ich udział w spadku przypada ich dzieciom, tj. ciotkom i wujom spadkodawcy, a jeżeli i oni nie dożyli otwarcia spadku - ich zstępnym.

Co się dzieje, gdy spadkodawca nie miał żadnych krewnych?

Może się zdarzyć, że spadkodawca nie ma żadnych krewnych, o których mowa powyżej. Wówczas dziedziczą po nim dzieci jego małżonka, które nie są jego dziećmi. Jeśli i takich nie ma, to zgodnie z art. 935 Kodeksu cywilnego, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.