W postępowaniu sądowym uczestniczą różne podmioty. W procesie karnym będą to między innymi oskarżyciel i oskarżony. Ponadto, dużą rolę mogą odgrywać także świadek, biegły, tłumacz. Nierzadko mają oni decydujący wpływ na rozstrzygnięcie. Zasadnym jest więc zagadnienie ich bezpieczeństwa.
Uczestnicy postępowania karnego
W toku rozpatrywania sprawy gromadzone i analizowane są różne dowody. Są nimi dowody rzeczowe jak na przykład treści wysyłanych wiadomości, jak również osobowe w postaci zeznań świadków. Potwierdzenie pewnych zachowań, zdarzeń lub ich brak to bardzo ważne kwestie prowadzonego postępowania. W razie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego.
Niekiedy osądzenie sprawy może wymagać uzyskania wiadomości specjalistycznych. W takiej sytuacji sąd powołuje biegłego z określonej dziedziny, który wydaje opinie. Orzeczenie w danej sprawie wydaje sąd, ale to od treści złożonej opinii może w dużej mierze zależeć możekierunek wydanego rozstrzygnięcia.
Ważne
W związku z powyższym pojawia się pewne zagrożenie tym, że ktoś może być (z różnych przyczyn) zainteresowany wpłynięciem na te osoby (świadka, biegłego, tłumacza, oskarżonego, oskarżyciela), by podały one w postępowaniu inne wiadomości, treści.
Odpowiedzialność karna
W tym miejscu należy przytoczyć przepis art. 245 Kodeksu karnego, według którego:
Kto używa przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym narusza jego nietykalność cielesną,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Przytoczony przepis przewiduje sankcje karne w przypadku, gdy ktoś za pomocą groźby bezprawnej, naruszenia nietykalności cielesnej lub przemocy zamierza wpłynąć na treści zeznań, opinii, tłumaczeń, wyjaśnień. Są one zagrożone dość surową karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Omawiana regulacja nie określa tego kto może być sprawcą tego czynu zabronionego, ani nie podaje cech potencjalnej osoby, która mogłaby się dopuścić tego czynu. Tak zatem należy przyjąć, że może to być każdy, nawet funkcjonariusz policji, pracownik wymiaru sprawiedliwości.
Wskazane unormowanie prawne ma odstraszyć potencjalnych sprawców przed dopuszczeniem się tych czynów, a jeżeli zostaną popełnione, umożliwić pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej i ukaranie.
Podsumowanie
Ustawodawca w sposób szeroki ujął pojęcie przemocy w przytoczonym wyżej przepisie, a więc odpowiedzialność karna odnosi się do różnych rodzajów przemocy (nie tylko fizycznej, ale także np. psychicznej, ekonomicznej).
Ważne
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 07 stycznia 2009 r. IV KK 225/08 przepis art. 245 kk dotyczy jako świadka „zarówno osobę, która złożyła zeznania, została powołana albo wezwana do ich złożenia, jak również osoba, która była świadkiem czynu i posiada wiadomości potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy.” Tak zatem nie musi być ona w chwili popełnienia czynu powołana przez sąd na świadka.
Omawiane przestępstwo można popełnić tylko umyślnie z zamiarze bezpośrednim, o czym świadczy zwrot „w celu”. Tak zatem odpowiedzialność karną poniesie tylko ta osoba, która jest świadoma tego, że jej zachowanie stanowi czyn zabroniony i chce go popełnić.
Przytoczony przepis art. 245 k.k. odnosi się nie tylko do postępowania sądowego, ale również postępowania przygotowawczego, które jest prowadzone przez odpowiedni organ bądź prokuratora. Tak więc również i na tym wcześniejszym etapie grozi odpowiedzialność karna za używanie przemocy, groźby bezprawnej, naruszania nietykalności wobec świadka, tłumacza, oskarżonego, oskarżyciela, biegłego.
O odpowiedzialności karnej z art. 245 k.k. decyduje wyłącznie popełnienie czynu, o którym mowa w tym przepisie. Możliwa jest odpowiedzialność także wtedy gdy pokrzywdzony świadek, biegły nie złożył żadnego zawiadomienia o tym przestępstwie. Jak bowiem podkreśla Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 11 października 2011 r., II Aka 172/11
„Skarżący nie ma racji, że „istnienie sprawy”, uzasadniającej odpowiedzialność za bezprawne wpływanie na świadka zależy od woli pokrzywdzonego, który nie złożył zawiadomienia o przestępstwie. Nie decyduje o tym wola uczestników zdarzenia, ale nastąpienie owego zdarzenia, ewentualnie wyczerpującego znamiona przestępstwa, bo chodziło o zachowania podlegające ściganiu z urzędu”.
Jak więc można dostrzec czyny z art. 245 k.k. są ścigane z urzędu, a nie na wniosek. Udowodnienie zaistnienia zdarzenia skutkuje pociągnięciem sprawcy do odpowiedzialności karnej nawet wtedy gdy pokrzywdzony świadek, biegły nie zgłaszali faktu popełnienia tego przestępstwa.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553, tj. Dz. U. 2024 r. poz 17.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553, tj. Dz. U. 2024 r. poz 17;
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 października 2011 r., II Aka 172/11
- Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07 stycznia 2009 r. IV KK 225/08;
- Grześkowiak A., Wiak K.(red.) , Prawo karne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2023 r.;
- Jachimowicz M., Przestępstwo zmuszania świadka i innych uczestników postępowania, Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze [http://www.zielona-gora.po.gov.pl/index.php?id=26][dostęp w dniu 22.09.2024 r.