Czy stosowanie wzorca umowy o zbliżonej treści do uznanego przez sąd za niedozwolony jest zakazane?
Wzorce umowne to w szczególności ogólne warunki umów, wzory umów i regulaminy. Definicję klauzuli abuzywnej zawiera art. 3851 par. 1 k.c., zgodnie z którym za niedozwolone i tym samym niewiążące należy uznać wszelkie postanowienia umowy, które nie zostały z konsumentem uzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy. Natomiast art. 3853 par. 1 k.c. zawiera listę klauzul podejrzanych o abuzywność, które mogą być uznane przez sąd za zakazane (np. postanowienia, które uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju; przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta uprawnienie do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy). Zatem to przepisy art. 3851–3853 k.c. dają podstawę do abstrakcyjnej kontroli wzorca umowy. Uznanie określonego wzorca umowy za niedozwolony wymaga wszczęcia postępowania przez Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Dopiero bowiem wyrok tego sądu stanowi podstawę do wpisu określonej klauzuli do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (art. 47945 par. 2 k.p.c.). Pomimo tego, że postępowanie jest prowadzone przeciwko określonemu przedsiębiorcy, a wydanie wyroku uznaje stosowane przez tego przedsiębiorcę postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i zakazuje jego stosowania, wyrok ma skutek wobec osób trzecich (art. 47943 k.p.c.).
Klauzula wpisana do rejestru wywołuje skutek erga omnes – wobec wszystkich podmiotów (nie tylko tych, przeciwko którym prowadzono postępowanie). Wydany wyrok jest wpisywany do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, w którym przytacza się treść postanowień, które zostały uznane za niedozwolone. Od chwili jego wpisania nikt nie może zasłaniać się nieznajomością dokonanych w nim wpisów (art. 47943 k.p.c.). Oznacza to, że postanowienia te są zakazane we wszystkich wzorcach umów, a zakaz stosowania niedozwolonych postanowień odnosi się do wszystkich przedsiębiorców, nie tylko do tych, przeciwko którym zapadł wyrok SOKiK. Za abuzywne należy uznać nie tylko klauzule tożsame z wpisanymi do rejestru, lecz także te o podobnym brzmieniu.
Tym samym za niedozwolone należy kwalifikować również takie postanowienia, które można w drodze zbliżenia ich treści do wpisanych do rejestru i uznanych za niedozwolone uznać w drodze analogii za niedozwolone (uchwała SN z 13 lipca 2006 r., sygn. akt III SZP 3/06).