W postępowaniu nakazowym sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonymi do pozwu dokumentami.
Dokumenty, jakie powód musi dołączyć do pozwu, są enumeratywnie wymienione w art. 485 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Katalog tych dokumentów jest zamknięty, co oznacza, że nie istnieje możliwość oparcia powództwa w tym postępowaniu na innych niż wymienione niżej dokumenty.

Dokumenty sporządzone przez organy władzy

Zgodnie z art. 485 par. 1 pkt 1k.p.c. podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym może być dokument urzędowy. Dokumentami urzędowymi, zgodnie z art. 244 par. 1 k.p.c., są sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania. Stanowią one dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej. Warto przy tym zwrócić uwagę, że w świetle art. 2 par. 2 prawa o notariacie czynności notarialne dokonane przez notariusza zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego.

Zaakceptowany przez dłużnika rachunek

Powództwo w postępowaniu nakazowym może być oparte na zaakceptowanym przez dłużnika rachunku (art. 485 par. 1 pkt 2 k.p.c.). Przyjmuje się, iż postacią takiego rachunku jest faktura, przy czym w przypadku faktury akceptacja następuje na ogół przez jej podpisanie przez osobę upoważnioną do przyjęcia. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2006 r. (sygn. akt II CSK 131/2005), z którego wynika, że „upoważnienie powoda przez pozwanego do wystawiania faktur VAT bez podpisu może być traktowane jako zaakceptowanie przez dłużnika rachunku uzasadniające wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (art. 485 par.1 pkt 2 k.p.c.).”.
W przypadku oparcia powództwa na wezwaniu dłużnika do zapłaty i pisemnym jego oświadczeniu o uznaniu długu warto pamiętać, że co do zasady uznanie roszczenia może być dokonane w trzech różnych formach, jako:
● uznanie właściwe,
● ugoda,
● uznanie niewłaściwe.
Pierwsza z tych form stanowi nieuregulowaną odrębnie umowę ustalającą co do zasady i zakresu istnienie albo nieistnienie jakiegoś stosunku prawnego, druga stanowi także umowę, z tym, że jest to umowa uregulowana i różni się od uznania właściwego tym, że samo istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego nie jest kwestionowane, a istnieje jedynie niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku (art. 917 – 918 kodeksu cywilnego). Natomiast trzecią formą jest tzw. uznanie niewłaściwe, które można określić jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Warto dodać, iż w świetle orzecznictwa sądowego uznanie niewłaściwe, którego skutkiem jest fakt przyznania przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu, może stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w świetle uregulowania art. 485 par. 1 pkt 3 k.p.c., ponieważ przepis ten posługuje się jedynie ogólnym terminem „pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu”.
Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której ono przysługuje, nie wymaga złożenia wyraźnego oświadczenia woli, a wystarczające jest zewnętrzne wyrażenie przeświadczenia o istnieniu roszczenia, a więc oświadczenia wiedzy. Również księgowe potwierdzenie zgodności sald może spełniać przesłankę „oświadczenia o uznaniu długu”, jeżeli księgowi są upoważnieni do reprezentowania dłużnika.
W przypadku zaakceptowanego przez dłużnika żądania zapłaty, zwróconego przez bank i niezapłaconego z powodu braku środków na rachunku bankowym – zgodnie z poglądami prezentowanymi w piśmiennictwie – dłużnik musi upoważnić wierzyciela do wydania polecenia zapłaty z rachunku bankowego dłużnika. Tym samym wierzyciel, wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, musi wykazać to upoważnienie ze strony dłużnika. Dowód taki powinien mieć oczywiście formę pisemną i zawierać pod tym upoważnieniem podpis dłużnika lub osoby przez niego upoważnionej. Zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty stanowi więc podpisane przez dłużnika (lub osobę przez niego upoważnioną) upoważnienie wierzyciela do zwrócenia się o zapłatę przez bank dochodzonej kwoty.



Weksle, czeki, warranty, rewersy

W świetle art. 485 par. 2 k.p.c. sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Zatem weksle, czeki, warranty i rewersy stanowią dalszą grupę dokumentów mogących stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty. Warunkiem jest jednak należyte ich wypełnienie. Nie można również wydać nakazu zapłaty na podstawie tych dokumentów, jeżeli ich autentyczność lub treść nasuwają jakiekolwiek wątpliwości.
W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu.
Podstawą wydania nakazu zapłaty może być również:
● umowa,
● dowód spełnienia niepieniężnego świadczenia wzajemnego,
● dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku
Mogą one stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty jedynie wtedy, gdy przedmiotem procesu są należności z transakcji handlowych określonych w ustawie z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323).

Wyciągi z ksiąg bankowych

Zgodnie z art. 485 par. 3 k.p.c. sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Zgodnie z uchwałą SN z 7 października 2009 r. (sygn. akt III CZP 65/09) wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, o których mowa w art. 194 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, stanowią również podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Wymagane oryginały dokumentów

Dokumenty, na których ma opierać się sąd, wydając nakaz zapłaty, powinny być dołączone w oryginałach. Składanie odpisów dokumentów zamiast oryginałów jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy dotyczy dokumentów urzędowych lub dokumentów prywatnych wymienionych w art. 485 par. 1 i 2a (patrz ramka). Odpisy dokumentów muszą być jednak w tych wypadkach poświadczone przez notariusza albo przez osoby występujące w tej sprawie i mające odpowiednie kwalifikacje: adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego czy radcę Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Pozostałe dokumenty mogące być podstawą wydania nakazu zapłaty muszą być składane w oryginałach. Dotyczy to zarówno weksli, czeków, rewersów, warrantów, jak i wyciągów z kont bankowych.
Art. 485 Kodeksu postępowania cywilnego
par. 1.
Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:
1) dokumentem urzędowym,
2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
par. 2a
Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323).
Podstawa prawna
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).