Badania wstępne i okresowe w czasie pandemii zostały uregulowane w sposób szczególny. Przede wszystkim zwalnia się pracodawców i pracowników z przeprowadzania badań okresowych i badań kierowców. Kiedy nie przeprowadza się badań wstępnych? Co zmieniło się od 16 grudnia 2020 r.? Kiedy zmiany z zakresu bhp przestaną obowiązywać?
Co zmieniło się od 16 grudnia 2020 r.?
W art. 1. pkt 2 ustawy z dnia 9 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wprowadza się zmiany w art. 12a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a więc w tzw. ustawie covidowej. Przepis ten dotyczy zawieszenia obowiązków związanych z badaniami okresowymi do pracy uregulowanymi w Kodeksie pracy i badaniami kierowców zawodowych uregulowanymi w ustawie o transporcie drogowym w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Art. 12a ust. 2 i 3 otrzymały nowe brzmienie:
„2. Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków, o których mowa w ust. 1, i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania danego stanu.
3. W przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie w trybie określonym w art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Do orzeczenia lekarskiego stosuje się odpowiednio art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2020 r. poz. 702, 1493 i 1875). Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika.”.
Zmianie uległa jedynie liczba dni:
- przewidzianych na podjęcie zawieszonych ustawą covidową obowiązków (ust. 2) oraz
- ważności orzeczenia lekarskiego wydanego przez innego lekarza (ust. 3).
Poprzednie brzmienie tej regulacji przewidywało odpowiednio termin 60-dniowy i 30-dniowy. Obecnie został wydłużony do 180 dni i zrównany dla podjęcia zawieszonych obowiązków oraz ważności orzeczenia lekarskiego wydanego przez innego lekarza.
Do kiedy zawieszone są obowiązki z zakresu badań okresowych i badań kierowców?
Ustawa covidowa w art. 12a wprowadza zawieszenie obowiązków wynikających z przepisów bhp na czas stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Są to obowiązki wynikające z następujących przepisów:
- art. 229 § 2 Kodeksu pracy zdanie pierwsze – „pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim”;
- art. 229 § 4a Kodeksu pracy w zakresie badań okresowych – „okresowe badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę”;
- art. 229 § 5 Kodeksu pracy – „Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:
- po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami;
- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.”
- art. 39a ust. 1 pkt 6 ustawy o transporcie drogowym – „Przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy może zatrudnić kierowcę, jeżeli osoba ta ukończyła szkolenie okresowe”;
- art. 39d ust. 2 ustawy o transporcie drogowym – „Kierowca obowiązany jest co pięć lat, począwszy od dnia uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowej poświadczającego uzyskanie kwalifikacji, ukończyć szkolenie okresowe odpowiednio do pojazdu, którym wykonuje przewóz drogowy”;
- art. 39f ustawy o transporcie drogowym - dotyczący obowiązku uzyskania przez kierowcę wpisu do polskiego krajowego prawa jazdy;
- art. 39j ustawy o transporcie drogowym - dotyczący badań lekarskich kierowców wykonujących przewóz drogowy przeprowadzanych w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
- art. 39k ustawy o transporcie drogowym - dotyczący przeprowadzania badań psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy;
- art. 39l ust. 1 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym – „Przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy jest obowiązany do kierowania kierowców na:
a) szkolenia okresowe,
b) badania lekarskie i psychologiczne”.
Wyżej wymienione obowiązki w czasie pandemii są zawieszone. Nowelizacja ustawy covidowej wydłuża termin na podjęcie wykonywania zawieszonych obowiązków z 60 do 180 dni po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii.
Do kiedy ważne jest orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza?
Druga zmiana polega na przedłużeniu ważności orzeczenia lekarskiego wydanego przez innego lekarza. Chodzi o sytuację, gdy z powodu braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, takie badanie przeprowadza inny lekarz. Wydaje on wówczas odpowiednie orzeczenie lekarskie. Zgodnie z nową regulację traci ono moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Dotychczas orzeczenie to traciło ważność z upływem 30 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego. Okres ten został więc znacznie wydłużony.
Kiedy nie przeprowadza się badań wstępnych?
Kolejna zmiana wprowadzona Tarczą 6.0 polega na dodaniu w art. 12a ustawy covidowej ust. 5 w brzmieniu:
„5. W trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii:
1) w stosunku do osoby zatrudnianej na stanowisko pracy inne niż administracyjno-biurowe okresy, o których mowa w art. 229 § 11 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, zostają wydłużone do 180 dni;
2) wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy.”
W związku z powyższym w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:
- przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 180 dni (wcześniej było to 30 dni) po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
- przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 180 dni (wcześniej było to 30 dni) po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Rezygnuje się także ze wstępnych badań lekarskich w przypadku osób zatrudnianych na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania, a pracodawca uzna, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy.