Bankom lub towarzystwom ubezpieczeniowym można zlecić wystawienie gwarancji. Wówczas przejmują one na siebie obowiązek zapłaty zobowiązań, których nie reguluje zleceniodawca. W jakich okolicznościach dochodzi w praktyce do uruchomienia gwarancji?
Gwarancja to jednostronne pisemne zobowiązanie ubezpieczyciela lub banku. Zobowiązanie to przewiduje, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (tzw. beneficjenta gwarancji czyli wierzyciela) określonych warunków zapłaty otrzyma on od ubezpieczyciela/banku (tzw. gwaranta) określoną płatność.
Przepisy pozwalają na dużą dowolność w ustalaniu warunków, od jakich uzależniona jest wypłata. Takim warunkiem może być np. pisemne wezwanie firmy, która zleciła wystawienie gwarancji, do dokonania zapłaty oraz pisemne oświadczenie beneficjenta (wierzyciela), że wezwanie to nie zostało wykonane w terminie.
Często gwarancja uruchamiana jest po utracie płynności przez firmę zlecającą jej wystawienie, skutkiem czego zwleka ona z zapłatą należności za dostarczony towar. Wówczas bezskuteczność wezwania stanowi najczęściej wystarczający powód do skorzystania z zabezpieczenia. Beneficjent zgłasza wtedy bankowi/ubezpieczycielowi żądanie zapłaty, które jest niezwłocznie realizowane, o ile tylko spełnione są wspomniane warunki przewidziane w gwarancji.
Zobowiązanie banku/ubezpieczyciela do zapłaty stanowi tzw. zobowiązanie własne, w zasadzie niezależne od stosunku podstawowego, czyli okoliczności związanych z realizacją umowy między beneficjentem i niewypłacalnym kontrahentem. Ubezpieczyciel/bank spełniający świadczenie z tytułu gwarancji, uzyskuje następnie prawo dochodzenia tzw. roszczenia regresowego od firmy, która zleciła mu wystawienie gwarancji, a następnie nie wywiązała się z obowiązku zapłaty swoich należności.
Tym samym ryzyko niewypłacalności kontrahenta przejmuje na siebie bank lub ubezpieczyciel. Jest to zatem niezwykle korzystna forma zabezpieczenia interesów wierzyciela przed skutkami utraty płynności przez kontrahenta, pozwalająca uniknąć udziału w postępowaniu upadłościowym.