Podstawą ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy jest jego niewypłacalność. Oznacza to, że będący dłużnikiem przedsiębiorca nie wykonuje swoich zobowiązań w sposób terminowy.
Przy ustalaniu, czy przedsiębiorca stał się niewypłacalny, nie ma znaczenia, jaka jest skala niewykonywanych przez dłużnika zobowiązań. Nawet bowiem niewykonywanie przez przedsiębiorcę zobowiązań o stosunkowo niskiej wartości oznacza jego niewypłacalność. Nie jest również istotny charakter wymagalnych zobowiązań – a mianowicie to, czy są to zobowiązania pieniężne, czy też niepieniężne. Bez znaczenia prawnego jest również sama przyczyna niewykonywania zobowiązań.
Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, może nastąpić również wówczas, gdy niewypłacalność wynika z faktu przekroczenia wartości jego majątku przez sumę zaciągniętych zobowiązań. Stan niewypłacalności następuje tu również wtedy, gdy przedsiębiorca na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania.
Przedstawione wyżej przesłanki powstania niewypłacalności przedsiębiorcy mają charakter równorzędny, a zaistnienie chociażby jednej z nich pozwala na ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy.
Pomimo zaistnienia niewypłacalności po stronie przedsiębiorcy możliwe jest jednakże oddalenie wniosku o ogłoszenie jego upadłości przez sąd, w przypadku gdy suma niewykonanych zobowiązań przedsiębiorcy nie przekracza 10 proc. wartości bilansowej jego przedsiębiorstwa oraz gdy opóźnienie w płatnościach nie przekracza trzech miesięcy. Sąd nie oddali jednak wniosku o ogłoszenie upadłości z powyższych przyczyn, jeżeli niewykonanie zobowiązań przybiera postać trwałą oraz gdy może to spowodować pokrzywdzenie wierzycieli. W przypadku oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości ze wskazanych powyżej przyczyn sąd jest uprawniony, o ile nie ziściły się negatywne przesłanki postępowania naprawczego, do zezwolenia na wszczęcie przez dłużnika takiego postępowania.