Z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wygasa.

Zdaniem Sądu Najwyższego pomiędzy obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (ustanowionym w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dalej k.r.o.) a obowiązkiem alimentacyjnym (art. 128 i nast. oraz art. 60 k.r.o.) istnieje pewne podobieństwo. Nie może być jednak mowy o ich tożsamości. Do takich wniosków doszedł SN w jednej z ostatnich swoich uchwał, do której ukazało się pisemne uzasadnienie.

Bez znaczenia jest to, że w praktyce sądowej istnieje tendencja do traktowania każdego świadczenia polegającego na dostarczaniu środków utrzymania jako świadczenia alimentacyjnego. W ocenie Sądu Najwyższego należy w związku z tym przyjąć, że jeżeli sądy zasądzają na podstawie art. 27 k.r.o. alimenty na rzecz drugiego małżonka, to posługują się pewnym skrótem myślowym.

Wyrok sądu

W sprawie, którą zajmował się Sąd Najwyższy, powód domagał się, aby sąd ustalił, że obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wygasł z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód pomiędzy małżonkami. Pozwana uznała powództwo, twierdząc jednak, że do ustania tego obowiązku nastąpiło w chwili zawarcia przez nią kolejnego małżeństwa. Do stanowiska tego przychylił się sąd rejonowy. Przy rozpoznawaniu apelacji sąd okręgowy powziął wątpliwości prawne i poprosił o pomoc Sąd Najwyższy. Sąd II instancji zastanawiał się, czy orzeczenie rozwodu powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego, czy też może jest on kontynuowany na nowej podstawie prawnej (art. 60 k.r.o.).

Rozpoznając tak postawione pytanie prawne, Sąd Najwyższy opowiedział się za tym pierwszym rozwiązaniem. Zgodnie z art. 27 k.r.o. małżonkowie powinni, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Realizacja tego obowiązku może również polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Różne podstawy

Sąd Najwyższy podkreślił, że różne są przesłanki ustawowe wypełniania obowiązku określonego w art. 27 i w art. 60 k.r.o. Ten drugi dotyczy byłych małżonków oraz potrzeb uprawnionego (nie rodziny) i zależy od winy oraz istnienia niedostatku. Przy obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny żadna z tych przesłanek nie ma znaczenia. W tej bowiem sytuacji, jak podkreślili sędziowie, bazą obowiązku jest małżeństwo, jego trwanie, funkcjonowanie i potrzeby. Obowiązek ten powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego i trwa do czasu jego ustania, rozwiązania lub unieważnienia. Zdaniem Sądu Najwyższego obowiązek ten ustaje także po orzeczeniu separacji małżonków. Orzekając zaś separację, sąd w szczególności rozstrzyga o obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, pomijając obowiązki między małżonkami. Innymi słowy w ocenie sędziów SN, skoro do obowiązków sądu orzekającego rozwód albo separację należy orzeczenie tylko o alimentach na rzecz dziecka, to należy uznać, że obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny obejmujący także interesy dziecka wygasa.

Podstawa prawna

Uchwała Sądu Najwyższego z 13 lipca 2011 r. III CZP 39/11.

Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. nr 9, poz. 59 z późn. zm.).