TEZA: Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233, dalej: p.u.n.) nie wpisuje się hipoteki obciążającej nieruchomość wchodzącą w skład masy upadłości. Zakaz obowiązuje więc dopiero po ogłoszeniu upadłości.
Sygn. akt V CSK 295/15
POSTANOWIENIE SĄDU NAJWYŻSZEGO
z 2 lipca 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Sąd I instancji uchylił wpis hipoteki przymusowej i oddalił wniosek o wpis. Ustalił, że złożono go przed rozpoczęciem postępowania zakończonego ogłoszeniem upadłości K. sp. z o.o. To uniemożliwiało obciążenie hipoteką składników masy upadłości. Sąd II instancji oddalił apelację wnioskodawcy. Sprzeciwił się twierdzeniom skarżącego, że obciążenie w rozumieniu art. 81 ust. 1 p.u.n. składnika masy upadłości hipoteką następuje już w chwili dokonania wpisu hipoteki przez referendarza. Rozpoznając apelację od postanowienia oddalającego wniosek o wpis sąd powinien brać pod uwagę stan faktyczny istniejący w chwili orzekania, a nie składania wniosku. Sąd wskazał, że o dopuszczalności wpisu hipoteki obciążającej majątek dłużnika przesądza moment dokonania wpisu. Przeszkodą wyłączającą jego dokonanie jest natomiast ogłoszenie upadłości. Wnioskodawca zaskarżył postanowienie.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania. Wskazał, że sądy I i II instancji oparły rozstrzygnięcia na wynikającym z art. 81 ust. 1 p.u.n. zakazie obciążania hipoteką składników masy upadłości i wadliwie przyjęły, iż przepis ten znajduje zastosowanie w sprawie. Zauważył, że zgodnie z art. 5181 par. 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101, dalej: k.p.c.) w razie wniesienia skargi na wpis w księdze wieczystej wpis ten nie traci mocy, a sąd rozpoznający sprawę wydaje postanowienie m.in. uchylające go w całości i w tym zakresie wniosek oddala. W ocenie Sądu Najwyższego takie orzeczenie może być następstwem naruszenia formalnego zakazu dokonania wpisu albo niewystąpienia merytorycznych przesłanek uwzględnienia wniosku.
W niniejszej sprawie sąd odwoławczy zastosował art. 81 ust. 1 p.u.n., w którym określono zakaz obciążania składników masy upadłości, a więc formalną przeszkodę do dokonania wpisu w razie zaistnienia przesłanek ustawowych. W ustalonym stanie faktycznym zakaz z art. 81 ust. 1 p.u.n. nie znajdował jednak zastosowania – wobec braku wszystkich przesłanek. Referendarz sądowy, dokonując wpisu hipoteki, nie obciążył nią składników masy upadłości po ogłoszeniu upadłości, ponieważ upadłość została ogłoszona później. Zakaz z art. 81 ust. 1 p.u.n. nie obowiązywał więc w chwili dokonywania wpisu hipoteki. Wpis hipoteki, dokonany przez referendarza sądowego w chwili nieistnienia ustawowego zakazu jego dokonania, nie stracił mocy w wyniku wniesienia skargi (art. 518[1] ar. 3 zd. pierwsze k.p.c.). Zgodnie z art. 81 ust. 1 p.u.n. nie wpisuje się hipoteki obciążającej nieruchomość wchodzącą w skład masy upadłości. Zakaz obowiązuje więc dopiero po ogłoszeniu upadłości. Jeżeli hipoteka została wpisana przed ogłoszeniem upadłości – art. 81 ust. 1 p.u.n. nie może być podstawą obowiązywania zakazu dokonania wpisu hipoteki, gdyż wpis został dokonany w chwili nieobowiązywania tego ustawowego zakazu.