Mąż mojej siostry jest alkoholikiem. Jego uzależnienie pogłębia się z roku na rok – pisze pan Marek ze Śląska. – Co gorsza, coraz częściej słyszę, że szwagier, gdy jest nietrzeźwy, czyli prawie codziennie, przejawia agresję wobec rodziny. Najpierw były tylko słowne awantury, ostatnio dopuścił się nawet rękoczynów. Jednak cały czas twierdzi, że on nie ma problemu, że pije, kiedy ma ochotę, ale gdyby tylko zechciał – może przestać w każdej chwili. To oczywista nieprawda, ale o leczeniu nawet słyszeć nie chce. Jak mogę pomóc siostrze? Czy możliwe jest skierowanie szwagra na przymusowe leczenie – zastanawia się czytelnik
Leczenie osób uzależnionych od alkoholu co do zasady jest dobrowolne. Przymusowe poddanie alkoholika terapii jest możliwe tylko wtedy, kiedy zdecyduje o tym sąd, a właściwym dla rozpatrzenia takiej sprawy jest wydział rodzinny i nieletnich w sądzie rejonowym. Jednak ani pan Marek, ani jego siostra nie mogą w tym przypadku zwrócić się wprost do sądu, bo według przepisów mają prawo to zrobić tylko dwie instytucje: prokuratura, gdyby alkoholik znalazł się w konflikcie z prawem, albo lokalna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych. Takie komisje są w gminach (miastach, dzielnicach). I to będzie właściwy adres poszukiwania pomocy w opisanym przez pana Marka przypadku. Bo nawet gdyby zwrócili się bezpośrednio do sądu, wniosek i tak trafiłby właśnie do komisji, odesłany zgodnie z procedurą.
Wniosek o zainteresowanie się alkoholikiem do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych może złożyć każdy, przede wszystkim członkowie rodziny, ale nie tylko. Często robią to ośrodki pomocy społecznej, policja lub kuratorzy sądowi. Osoba zgłaszająca musi się liczyć z tym, że jeśli dojdzie do rozprawy sądowej, zostanie powołana w charakterze świadka.
Zanim jednak sprawa trafi do sądu, komisja gromadzi dokumentację potwierdzającą uzależnienie (dokumenty medyczne, ślady interwencji policji, zeznania świadków) a następnie wzywa osobę uzależnioną do stawienia się przed jej gremium. Celem takiego spotkania jest zmotywowanie alkoholika do leczenia. Jeśli jednak ten zaprzecza, że jest uzależniony albo odmawia terapii, komisja zasięga opinii biegłych – lekarza psychiatry oraz psychologa. Badanie jest bezpłatne. Jeżeli biegli potwierdzą uzależnienie, sprawa zostanie skierowana do sądu. Tak samo będzie, jeśli uzależniony nie zgłosi się do komisji albo na badania biegłych.
Sąd powinien wyznaczyć rozprawę w ciągu miesiąca. Postępowanie jest bezpłatne. Osoba uzależniona musi stawić się na rozprawę, inaczej zostanie przymusowo doprowadzona przez policję. Sąd może oddalić wniosek o przymusowe leczenie albo orzec obowiązek leczenia odwykowego w poradni (leczenie otwarte) lub w zakładzie zamkniętym (szpitalu). Wtedy wzywa osobę uzależnioną do dobrowolnego stawiennictwa w wyznaczonej placówce. Gdy zobowiązany się nie stawi w wyznaczonym miejscu i czasie – także może zostać doprowadzony przez policję.
Uwaga! Leczenie odwykowe osób uzależnionych jest bezpłatne, także dla chorych nieubezpieczonych. Czas leczenia w oddziale leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, czyli tzw. odtrucia, nie przekracza 10 dni. Ta część kuracji wspierana jest farmakologicznie. Dalsze leczenie trwa najczęściej od 18 miesięcy do dwóch lat i opiera się przede wszystkim na psychoterapii. Jej celem jest zachowanie trwałej abstynencji, poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego, zdobycie przez uzależnionego umiejętności potrzebnych do rozwiązywania problemów emocjonalnych i społecznych. Po zakończonej terapii osoby uzależnione kierowane są do dalszej psychoterapii w zakładach ambulatoryjnych oraz w grupach samopomocowych Anonimowych Alkoholików lub klubów abstynenta. Często na odrębną terapię, jako współuzależniene, kierowane są również – dobrowolnie – inne osoby (współmałżonek, dzieci) z otoczenia alkoholika.
Zanim dojdzie do przymusowego leczenia osoby z chorobą alkoholową, upłynie sporo czasu
Podstawa prawna
Art. 21, art. 24–36 ustawy z 28 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1356).
OPINIA EKSPERTA
W Polsce procedura zobowiązania do leczenia odwykowego pojawiła się wraz z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w 1982 roku. Tym samym od ponad 30 lat w polskim systemie prawnym nie ma systemu przymusowego leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Sam fakt stwierdzenia uzależnienia od alkoholu nie wystarczy do wszczęcia procedury, albowiem przesłanki zobowiązania osoby uzależnionej do poddania się leczeniu odwykowemu mają charakter społeczny. Sąd rodzinny może nałożyć zobowiązanie tylko na osoby uzależnione, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację nieletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora.