Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1629) okazała się cenną i potrzebną inicjatywą, o czym świadczy choćby to, że w pierwszym roku jej obowiązywania powołano ponad 12,5 tys. zarządców sukcesyjnych. Ponadto w ok. 830 firmach nowe regulacje zastosowano już po śmierci przedsiębiorcy.
/>
• Tymczasowy przedstawiciel ureguluje sprawy zmarłego małżonka
Jednak – jak zauważyła w swoim raporcie Naczelna Izba Kontroli – ustawa nie rozwiązała wszystkich problemów związanych z dziedziczeniem jednoosobowych działalności. W ocenie NIK zabrakło m.in. przepisów, które pozwalałyby przedsiębiorcy swobodnie prowadzić biznes, w przypadku gdy umiera jego małżonek, z którym łączyła go wspólnota majątkowa, a istnieją inni spadkobiercy.
W takich sytuacjach przedsiębiorca nie mógł bowiem swobodnie wykorzystywać składników majątkowych, które objęte były wspólnotą majątkową bez zgody pozostałych spadkobierców (co nierzadko prowadziło do patowych sytuacji). NIK zauważyła też brak przepisów, które pozwalają przekazać firmę jeszcze za życia przedsiębiorcy. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii (obecnie Ministerstwo Rozwoju) wzięło sobie te uwagi do serca i zaproponowało istotne usprawnienia, które zostały przyjęte w ramach ustawy z 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz.U. poz. 1495). Nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2020 r.
Ważne! Do ustanowienia tymczasowego przedstawiciela wymagane będzie jego powołanie i wyrażenie przez niego zgody na pełnienie funkcji. Obie te czynności mają wymagać formy aktu notarialnego.
Istotną nowością jest instytucja tymczasowego przedstawiciela do zarządzania udziałem w przedsiębiorstwie wchodzącym w skład spadku. Ma być on powoływany w przypadku śmierci małżonka przedsiębiorcy i – mówiąc w dużym uproszczeniu – zarządzać będzie schedą po nim. – Można powiedzieć, że dzięki tej instytucji śmierć małżonka przestanie być blokadą w prowadzeniu firmy – mówi dr Marcin Śledzikowski, radca prawny z SDZLEGAL Schindhelm, Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp. k. Podstawową rolą tymczasowego przedstawiciela będzie wykonywanie prawa z udziału małżonka w przedsiębiorstwie. Ma on:
- zarządzać majątkiem spadkowym w zakresie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy w przedsiębiorstwie,
- spłacić długi spadkowe, a następnie
- wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy albo z ustawą.
Tymczasowy przedstawiciel nie uzyskuje uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej ani związanych z tym uprawnień i obowiązków. – W szczególności nie staje się np. pracodawcą uprawnionym do wystawiania faktur czy korzystania z koncesji. Nie jest to więc nowy szef w firmie. Jego rola ogranicza się w istocie do sprawowania czynnego nadzoru nad działalnością przedsiębiorstwa, a jednocześnie wykonania woli spadkodawcy – wyjaśnia Aleksandra Krawczyk, adwokat, doradca restrukturyzacyjny z SDZLEGAL Schindhelm Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp. k.
• Łatwiej przekazać firmę za życia
Znowelizowane od Nowego Roku przepisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym ułatwić mają również zbycie całego przedsiębiorstwa jeszcze za życia jego właściciela (np. jego sprzedaż w związku z przejściem na emeryturę lub przekazanie w darowiźnie następcy). Uregulowano bowiem zasady przeniesienia w takich sytuacjach koncesji, zezwoleń, licencji i innych decyzji związanych z przedsiębiorstwem.
W myśl nowelizacji przeniesienie na nabywcę decyzji związanej z przedsiębiorstwem będzie możliwe jedynie w razie spełnienia kilku istotnych warunków. Przede wszystkim nabywcą musi być zawsze inny przedsiębiorca. I musi być to nabycie majątku w celu kontynuowania prowadzonej działalności. Ponadto nabycie musi dotyczyć przedsiębiorstwa w całości. Powinno nastąpić na podstawie umowy albo poprzez wprowadzenie przedsiębiorstwa jako wkładu na pokrycie wartości udziałów w spółce. – Chodzić tu może o różne rodzaje umów, w szczególności o umowę sprzedaży lub dzierżawy. Ustawa nie wymaga, żeby nabycie było odpłatne – wyjaśnia Aleksandra Krawczyk.
Nabywca przedsiębiorstwa powinien złożyć do organu administracji publicznej, który wydał decyzję związaną z przedsiębiorstwem, wniosek o przeniesienie decyzji na niego. Przy czym musi zrobić to w ciągu trzech miesięcy od dnia nabycia. Organ, do którego trafi wniosek, przeprowadza ocenę i wydaje decyzję. Jeżeli nabywca nie złoży wniosku o przeniesienie decyzji, ta wygaśnie z upływem trzech miesięcy od dnia nabycia przedsiębiorstwa.
