Odpowiedzialność za wadliwy produkt ponoszona jest przez sprzedawcę w ramach rękojmi za wady (niezgodność towaru z umową) oraz przez producenta – za produkt niebezpieczny i szkodę wyrządzoną przez niego. Wadliwy produkt może być również reklamowany w ramach gwarancji, o ile przysługuje ona kupującemu.

- Należy podkreślić, że w praktyce konsument w pierwszej kolejności kieruje roszczenia do sprzedawcy, z uwagi na łatwość ich dochodzenia. Jednak w sytuacjach, gdy produkt wyrządził szkodę na osobie lub mieniu, możliwe jest równoległe lub alternatywne skorzystanie z reżimu odpowiedzialności producenta – mówi Judyta Kasperkiewicz, adwokat prowadząca kancelarię Epoque.

Rękojmia – ochrona konsumenta. Jak zgłosić reklamację?

Sprzedawca zawsze może ponieść odpowiedzialność wobec konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową – nie może jej wyłączyć lub ograniczyć. Sklep odpowiada zarówno za wady fizyczne, jak np. niekompletność produktu, jak i prawne – m.in. obciążenie rzeczy prawami osób trzecich. Co do zasady konsument może dochodzić naprawy lub wymiany wadliwego towaru, obniżenia jego ceny lub odstąpienia od umowy. Ochrona ustawowa przysługująca mu w ramach rękojmi wygasa z upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy. W przypadku nieruchomości okres ten wynosi pięć lat.

Konsument może reklamować wadliwy produkt w dowolny sposób – zarówno drogą telefoniczną, mailową, jak i pocztową. Dla celów dowodowych wskazane jest zachowanie formy pisemnej.

Odpowiedzialność producenta za produkty niebezpieczne

Producent (a także importer) ponosi odpowiedzialność deliktową w ramach reżimu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny. Adwokat Judyta Kasperkiewicz podkreśla, że odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że producent zobowiązany jest do naprawienia szkody, bez względu na to, czy ponosi winę za jej powstanie.

- Odpowiedzialność ta obejmuje szkodę wyrządzoną przez wadliwy produkt, który nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne przeznaczenie rzeczy. Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny nie ulegają przedawnieniu wcześniej niż po trzech latach od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej, nie później jednak niż z upływem 10 lat od dnia wprowadzenia produktu do obrotu – przypomina Judyta Kasperkiewicz.

Gwarancja a odpowiedzialność producenta za wadliwy produkt

Równolegle do ochrony ustawowej konsumentowi może przysługiwać gwarancja. Zgodnie z art. 577 §1 Kodeksu cywilnego, udzielenie gwarancji następuje przez złożenie odpowiedniego oświadczenia gwarancyjnego – określone są w nim obowiązki gwaranta, a także uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. W przeciwieństwie do rękojmi, uprawnienia przysługujące konsumentowi w ramach gwarancji konsumenckiej, uzależnione są od ustaleń między stronami a nie przepisów prawa.

Rękojmia vs gwarancja – prawa konsumenta w praktyce

Sprzedawca nie może narzucić konsumentowi wyboru między skorzystaniem z uprawnień wynikających z ustawy o prawach konsumenta a tymi z gwarancji konsumenckiej. Jak twierdzi Hanna Górska, radczyni prawna z fundacji Law City, oba reżimy prawne funkcjonują niezależnie, a decyzja dotycząca sposobu reklamowania wadliwego produktu należy wyłącznie do kupującego.

Instytucje wspierające konsumentów – rzecznicy, UOKiK i ECC

Konsumenci mogą dochodzić swoich praw w różnoraki sposób. Jak podkreśla Judyta Kasperkiewicz, co do zasady mogą oni złożyć reklamację do sprzedawcy w trybie rękojmi lub gwarancji, jeśli takowa została udzielona. Należy przy tym podkreślić, że roszczenia z rękojmi są niezależne od roszczeń z gwarancji. Innym sposobem dochodzenia swoich praw jest interwencja instytucji ochrony konsumentów. Mowa tutaj o miejskim rzeczniku konsumentów. Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Europejskim Centrum Konsumenckim. Kupujący mogą również wystąpić z powództwem na drogę sądową – jak podkreśla Judyta Kasperkiewicz– zarówno w reżimie odpowiedzialności kontraktowej (rękojmia), jak i deliktowej (produkt niebezpieczny).