Opróżnienie lokalu mieszkalnego, czyli potocznie mówiąc eksmisja, to krótko mówiąc ogół czynności faktycznych i prawnych zmierzających do usunięcia z lokalu osób i rzeczy, w wyniku którego może nastąpić wydanie go uprawnionej osobie (najczęściej właścicielowi). Z czysto prawnego punktu widzenia eksmisja jest sposobem egzekucji świadczeń niepieniężnych wobec dłużnika. Chociaż najczęściej sięgają po niego spółdzielnie mieszkaniowe i właściciele prywatnych kamienic, to w znacznej części przypadków zmuszone są do tego także jednostki samorządu terytorialnego (najczęściej gminy).

Podstawą żądania eksmisji przez gminę będącą właścicielem lokalu mieszkalnego jest stan, w którym osoba władająca lokalem lub go zajmująca nie ma do niego tytułu prawnego. Może się to wiązać z samowolnym zajęciem lokalu, lecz zdecydowanie częściej jest to spowodowane ustaniem stosunku prawnego, na postawie którego można korzystać np. z mieszkania. W niektórych przypadkach, które zazwyczaj nie dotyczą wprost gmin, dopuszczalna jest także eksmisja osoby, która posiada uprawnienia do zajmowania lokalu. Jest to jednak możliwe w sytuacjach wyjątkowych i tylko wtedy, gdy zezwalają na to przepisy szczególne (np. wyrok eksmisyjny wobec współmałżonka za znęcanie się nad rodziną).