Po śmierci spadkodawcy jego majątek jest dzielony pomiędzy uprawnionych spadkobierców zgodnie z zapisami testamentu lub ustawą. Niektórzy z nich decydują się na zakup rzeczy materialnych, takich jak nieruchomości czy pojazdy, inni inwestują zgromadzoną gotówkę, a niektórzy wydają wszystko na przyjemności – podróże, edukację dzieci czy inne cele. Część spadkobierców sprzedaje mieszkanie i przenosi się do innego miejsca. Lata mijają, pieniądze są już dawno wydane, aż tu nagle, po kilkunastu latach, pojawia się była żona zmarłego z odkrytym testamentem i domaga się swojego udziału w spadku. Jakie są możliwości obrony przed takim roszczeniem?

Testament to ostatnia wola zmarłego. Jak każde oświadczenie woli, również testament może zawierać wady, które pozwalają na jego podważenie. W zależności od formy testamentu, proces ten może być prostszy lub bardziej skomplikowany. Nawet testament notarialny można zakwestionować.

Kto może podważyć testament?

Testament można podważyć nie tylko przez spadkobierców, ale przez każdą osobę, która ma w tym interes prawny. To oznacza, że nawet osoby niezwiązane blisko ze zmarłym, np. znajomi, którzy twierdzą, że testament jest fałszywy lub niezgodny z wolą spadkodawcy, mogą podjąć próbę jego unieważnienia.

Jakie okoliczności pozwalają na podważenie testamentu?

Zgodnie z art. 945 Kodeksu cywilnego, testament można uznać za nieważny, jeśli został sporządzony w sytuacji, która uniemożliwiła świadome lub swobodne wyrażenie woli. Takie okoliczności to np.:

  • stan, który wykluczał świadome podejmowanie decyzji, jak np. upojenie alkoholowe lub choroba psychiczna;
  • działanie pod wpływem błędu – np. wprowadzenie testatora w błąd co do okoliczności, które miały znaczenie dla decyzji o sporządzeniu testamentu;
  • działanie pod groźbą.

Ważne jest, że te okoliczności dotyczą wszystkich rodzajów testamentów, w tym testamentów notarialnych. Ponadto, z możliwości podważenia testamentu należy skorzystać w ciągu 3 lat od momentu, kiedy osoba zainteresowana dowiedziała się o przyczynie nieważności testamentu, a w każdym przypadku nie później niż po upływie 10 lat od otwarcia spadku.

Jak podważyć testament?

Aby testament został uznany za nieważny, konieczne jest wszczęcie postępowania sądowego. Podczas rozprawy przed sądem należy przedstawić odpowiednie dowody, które będą stanowić podstawę unieważnienia testamentu. Można to zrobić np. w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, sprawy dotyczącej zachowku czy wykonania zapisu testamentowego. Jeśli sprawa już toczy się w sądzie, nie ma potrzeby wnoszenia nowego wniosku o podważenie testamentu, choć jest to możliwe.

Jakie będą skutki podważenia testamentu?

Sąd, po zapoznaniu się z dowodami, może unieważnić testament. W takim przypadku, testament uznaje się za nieważny, jakby nigdy nie istniał. Osoba, która podważyła testament i wygrała sprawę, odziedziczy majątek zgodnie z wcześniejszym stanem prawnym. W przypadku przegranej, nadal może ubiegać się o zachowek. Warto pamiętać, że jeśli testament okaże się sfałszowany, sprawcy grozi odpowiedzialność karna.